ස්වභාවික සම්පත්වලින් අනූන දේශයක් වුවද,
අද වන විට පාකිස්ථානය ලොව දරුණුතම ජල අර්බුදයකට මැදිවී සිටී.
ඉස්ලාමාබාද්හි පකිස්ථාන සංවර්ධන ආර්ථික විද්යා ආයතනය (PIDE) මෑතකදී අනාවරණය කළ තොරතුරු හුදු සංඛ්යාලේඛන පමණක් නොව, එය එරටේ අනාගත පැවැත්ම පිළිබඳව නිකුත් කළ "මරණ සහතිකයකි".
1. බිඳවැටෙන සංඛ්යාලේඛන: 1951 සිට 2024 දක්වා
පාකිස්ථානයේ ජල අර්බුදයේ බරපතලකම තේරුම් ගැනීමට එරටේ ඒක පුද්ගල මිරිදිය ලබා ගැනීමේ හැකියාව දෙස බැලීම ප්රමාණවත්ය.
1951 දී: ඒක පුද්ගල මිරිදිය ප්රමාණය ඝන මීටර් 5,260 කි.
2024 දී: එය ඝන මීටර් 1,000 ට වඩා අඩු මට්ටමකට ඇද වැටී ඇත.
ජාත්යන්තර ප්රමිතීන්ට අනුව යම් රටක ඒක පුද්ගල ජල ධාරිතාව ඝන මීටර් 1,000 ට වඩා අඩු වූ විට එම රට "ජල හිඟයෙන් පෙළෙන" (Water Scarce) රාජ්යයක් ලෙස සැලකේ. පාකිස්ථානය දැන් නිල වශයෙන් එම අගාධයට ඇද වැටී අවසානය.
2. මහජන සෞඛ්යය සහ ජල ගුණාත්මකභාවය
ආරක්ෂිත පානීය ජලය නොමැතිකම පාකිස්ථානයේ ජාතික සෞඛ්ය අර්බුදයක් නිර්මාණය කර ඇත.
පරිභෝජනය: ජනගහනයෙන් 53%කට ආරක්ෂිත පානීය ජලය ලබා ගැනීමට ක්රමයක් නැත.
රෝග ව්යාප්තිය: එරට වාර්තා වන රෝගවලින් 40%කටම හේතුව අපිරිසිදු ජලයයි. යුනිසෙෆ් (UNICEF) දත්තවලට අනුව නිවාසවලින් 70%ක්ම පරිභෝජනය කරන්නේ දූෂිත ජලයයි.
මාරාන්තික රෝග: පාචනය, හෙපටයිටිස් සහ ටයිපොයිඩ් වැනි රෝග හේතුවෙන් වසරකට දහස් ගණනක් මිය යන අතර ඉන් බහුතරය කුඩා දරුවන් වීම ඛේදජනක තත්වයකි.
3. අර්බුදයට හේතු වූ සාධක: කළමනාකරණයේ අසාර්ථකත්වය
පාකිස්ථානය මුහුණ දෙන මෙම තත්ත්වය හුදෙක් ස්වභාවික විපතක්ම නොවේ; එය වසර ගණනාවක වැරදි කළමනාකරණයේ ප්රතිඵලයකි.
දේශගුණික විපර්යාස: 2022 වසරේ විනාශකාරී ගංවතුරින් පසු 2023-2024 වසරවල දැඩි නියඟයකට මුහුණ දීමට සිදුවීමෙන් පෙනී යන්නේ දේශගුණික විපර්යාස හමුවේ එරට අසරණ වී ඇති බවයි.
අකාර්යක්ෂම වාරිමාර්ග: පාකිස්ථානය කෘෂිකාර්මික රටක් වුවද, එහි වාරි පද්ධතිවල පවතින දුර්වලතා නිසා ලබා ගන්නා ජලයෙන් අඩක් පමණ අපතේ යයි. උක් සහ සහල් වැනි ජලය අධික ලෙස වැය වන බෝග වගා කිරීම මෙම තත්ත්වය තවත් උග්ර කරයි.
භූගත ජලය සූරාකෑම: මතුපිට ජලය හිඟ වීමත් සමඟ භූගත ජලය අධික ලෙස නිස්සාරණය කිරීම නිසා භූගත ජල මට්ටම ශීඝ්රයෙන් පහත වැටෙමින් පවතී.
4. 2035: නිරපේක්ෂ ජල හිඟය (Absolute Water Scarcity)
විශේෂඥයන් අනතුරු අඟවන්නේ වත්මන් ප්රවණතාවය මෙලෙසම පැවතුණහොත් 2035 වන විට පාකිස්ථානය "නිරපේක්ෂ ජල හිඟයකට" මුහුණ දෙනු ඇති බවයි. මෙහි අර්ථය නම් මිනිස් පරිභෝජනයට සහ කෘෂිකර්මාන්තයට අවශ්ය අවම ජල ප්රමාණය පවා සොයා ගැනීමට නොහැකි වීමයි. මෙය රට තුළ සිවිල් යුද්ධයක් හෝ අභ්යන්තර අස්ථාවරත්වයක් ඇති කිරීමට තරම් ප්රබල සාධකයකි.
ශ්රී ලංකාවට ඇති අනතුරු ඇඟවීම
පාකිස්ථානයේ අත්දැකීම ශ්රී ලංකාවටද කදිම පාඩමකි. සංවර්ධනයේ වැරදි තේරීම්, ජල මූලාශ්ර දූෂණය සහ වන විනාශය හේතුවෙන් අපේ රටේද ජල අර්බුදයක පෙරනිමිති පහළ වී ඇත. දේශපාලන තීන්දු සහ බල අරගල හමුවේ ස්වභාවික සම්පත් කළමනාකරණය අමතක කිරීමේ විපාකය පාකිස්ථානය අද භුක්ති විඳිමින් සිටී.
"ඊළඟ ලෝක යුද්ධය ඇති වන්නේ තෙල් සඳහා නොව, ජලය සඳහා වනු ඇත" යන කියමන පාකිස්ථානය සම්බන්ධයෙන් අද යථාර්ථයක් වෙමින් පවතී. හදිසි ප්රතිසංස්කරණ සහ ජාත්යන්තර සහයෝගය නොමැතිව පාකිස්ථානයේ හෙට දවස පිපාසයෙන් පිරුණු එකක් වනු නොඅනුමානය.
