හිටපු අමාත්ය පාඨලී චම්පික රණවක විසින් ඉදිරිපත් කරන ලද "Post-Disaster Recovery & Strategic Resilience"
(පශ්චාත් ආපදා ප්රතිසාධනය සහ උපායමාර්ගික ඔරොත්තු දීමේ හැකියාව) පිළිබඳ විශේෂිත දේශනය ඇසුරින් slleader විසින් සකස් කරන ලද විශ්ලේෂණාත්මක ලිපියකි.
සහන සේවා මානසිකත්වයෙන් ඔබ්බට:
ආපදා ඔරොත්තු දෙන ශ්රී ලංකාවක් සඳහා පාඨලී චම්පික රණවකගෙන් විද්යාත්මක මාවතක්
ශ්රී ලංකාව වාර්ෂිකව මුහුණ දෙන ස්වභාවික විපත් දැන් තවදුරටත් හුදෙක් ‘අහඹු සිදුවීම්’ නොවේ. දේශගුණික විපර්යාසයන්හි බලපෑම හමුවේ රටක් ලෙස අප මුහුණ දෙන තත්ත්වය අතිශය බරපතළය. පසුගියදා මේ පිළිබඳව අදහස් දක්වමින් හිටපු අමාත්ය පාඨලී චම්පික රණවක අවධාරණය කළේ, රටක් ලෙස අප තවමත් සිටින්නේ ආපදාවක් සිදු වූ පසු බත් පාර්සල් බෙදා දෙන ‘ප්රතික්රියාශීලී’ (Reactive) මට්ටමක බවයි. ඔහු පෙන්වා දෙන්නේ දත්ත සහ විද්යාව පදනම් කරගත් ‘පූර්ව සූදානම’ සහ ‘උපායමාර්ගික ඔරොත්තු දීමේ හැකියාව’ (Strategic Resilience) මත පදනම් වූ නව ජාතික ප්රතිපත්තියක අවශ්යතාවයයි.
ඉන්දියන් සාගරය රත් වීම: විද්යාත්මක අනතුරු ඇඟවීම
පාඨලීගේ විශ්ලේෂණයට අනුව, වර්තමාන ආපදා තත්ත්වයට ප්රධානතම හේතුවක් වන්නේ ඉන්දියන් සාගරය ශීඝ්රයෙන් උණුසුම් වීමයි.
- සුළි කුණාටු තීව්ර වීම:
සාගර ජලයේ උෂ්ණත්වය ඉහළ යාම නිසා වාෂ්පීකරණය වැඩි වන අතර, එයින් මුදා හැරෙන ‘ගුප්ත තාපය’ (Latent Heat) මගින් සුළි කුණාටු වඩාත් ප්රබල සහ විනාශකාරී වේ.
- දේශගුණික අස්ථාවරත්වය:
‘ඉන්දියන් සාගර ද්වීධ්රැවය’ (Indian Ocean Dipole) වැනි සංසිද්ධීන් නිසා කාලගුණ අනාවැකි කීමේ හැකියාව අවම වී ඇති අතර, ඉතා කෙටි කාලයකදී අති විශාල වර්ෂාපතනයක් ලැබීමේ ප්රවණතාව ඉහළ ගොස් ඇත.
පද්ධතිමය අසාර්ථකත්වය සහ පාලන තන්ත්රයේ දුර්වලතා
වර්තමාන ආපදා කළමනාකරණ පද්ධතියේ පවතින දුර්වලතා පාඨලී නිර්භීතව පෙන්වා දෙයි. ඔහු පවසන පරිදි, සෑම වසරකම ආපදා සහන සහ වන්දි වෙනුවෙන් රජය වැය කරන බිලියන ගණනක මුදල කිසිදු ස්ථිර විසඳුමක් ලබා නොදෙන ‘තාවකාලික පැලැස්තර’ පමණි. අවදානම් මත පදනම් වූ නාගරික සැලසුම්කරණයක් නොමැති වීම සහ ආයතන අතර පවතින සම්බන්ධීකරණ හිඩැස මෙම විනාශය දෙගුණ තෙගුණ කරයි.
යෝජිත විද්යාත්මක විසඳුම් 04ක්
මෙම අර්බුදයෙන් මිදීම සඳහා චම්පික පාඨලී චම්පික රණවක හිටපු අමාත්යවරයා ප්රධාන ක්ෂේත්ර හතරක් ඔස්සේ විසඳුම් ඉදිරිපත් කරයි:
- ඒකාබද්ධ ගංගා ද්රෝණි අධිකාරිය (River Basin Authority):
වර්තමානයේ ගංගා සහ ජල පද්ධති පාලනය විවිධ ආයතන කිහිපයකට බෙදී පවතී. ඒ වෙනුවට, ගංගා නිම්න කළමනාකරණය, ගංවතුර පාලනය සහ අනවසර ඉදිකිරීම් වැළැක්වීම සඳහා නීත්යානුකූල බලයක් සහිත මධ්යගත අධිකාරියක් ස්ථාපනය කළ යුතුය.
- ස්ථිර ගංවතුර පාලන අරමුදල (Flood Control Fund):
වාර්ෂික අයවැය මත පමණක් යැපීම වෙනුවට, ගංවතුර පාලන ව්යාපෘති නඩත්තු කිරීම සහ නව තාක්ෂණය හඳුන්වා දීම සඳහා වෙන් වූ ස්ථිර අරමුදලක් තිබිය යුතුය. මෙය ජාතික ආරක්ෂාව වැනිම ප්රමුඛතාවයක් විය යුතු බව ඔහු පෙන්වා දෙයි.
- විද්යාත්මක හානි තක්සේරුව සහ දත්ත ගබඩාව:
ආපදාවකින් පසු සිදුවන හානිය නිවැරදිව තක්සේරු කිරීමට තවමත් අපට විද්යාත්මක ක්රමවේදයක් නොමැත. ‘ඒකාබද්ධ හානි දත්ත ගබඩාවක්’ (Unified Damage Database) මගින් ජාත්යන්තර ආධාර ආයතනවල විශ්වාසය දිනා ගත හැකි අතර, එමගින් සම්පත් නිවැරදිව බෙදා හැරීමට අවස්ථාව සැලසේ.
- තථ්ය කාලීන දත්ත සහ තාක්ෂණය (Real-time Data):
නවීන තොරතුරු තාක්ෂණය යොදා ගනිමින් ගංගා මට්ටම් සහ වර්ෂාපතන දත්ත තථ්ය කාලීනව (Real-time) විශ්ලේෂණය කළ යුතුය. ගංවතුර ආකෘති නිර්මාණය (Flood Modeling) හරහා විපතක් සිදුවීමට පෙර ජනතාව ඉවත් කිරීමේ සහ දේපළ ආරක්ෂා කර ගැනීමේ හැකියාව පවතී.
නව දේශපාලන දැක්මක අවශ්යතාවය
හිටපු අමාත්යවරයාගේ මෙම ඉදිරිපත් කිරීම හුදෙක් තාක්ෂණික වාර්තාවක් නොවේ. එය රටේ පාලකයින්ට සහ ජනතාවට කරන බලවත් ආරාධනයකි. ඔහු පෙන්වා දෙන්නේ, "සහන සේවා සංස්කෘතියෙන්" මිදී "ඉංජිනේරුමය සහ විද්යාත්මක විසඳුම්" කරා රට ගමන් නොකරන්නේ නම්, සෑම වසරකම අප මුහුණ දෙන විනාශය තව තවත් දරුණු වන බවයි.
ඔහුගේ යෝජනාව වන්නේ පශ්චාත් ආපදා ප්රතිසාධනය යනු හුදෙක් යථා තත්ත්වයට පත්වීම නොව, මීළඟ විපතට ඔරොත්තු දිය හැකි ලෙස රට ‘වඩාත් ශක්තිමත්ව ගොඩනැගීම’ (Build Back Better) බවයි. මෙය වගවීම, විනිවිදභාවය සහ විද්යාත්මක සැලසුම්කරණය මත පදනම් වූ නව ජාතික මාවතකි.
සම්පූර්ණ දේශණය පහතින්...
