වැරදිකාරයෝ නොව,තීරණ ගැනීමේ දුර්වලතා සොයමු : ආපදා කළමනාකරණයට පද්ධතිමය විසඳුම්
දේශපාලන විශ්ලේෂක ඉංජිනේරු අශෝක අබේගුණවර්ධන මහතා සමඟ 'රටට හෙටක්' වැඩසටහනේදී සාකච්ඡා වූ "වැරදිකාරයෝ හොය හොය හිටියා ඇති, ආපදාවට සැබෑ හේතුව හා විසඳුම ගැන කථාකරමු!" යන මාතෘකාව, ශ්රී ලංකාව මුහුණ දෙන සෑම ප්රධාන ව්යසනයකදීම මතු වන මූලික ගැටලුවකට පිළිතුරු සෙවීමට උත්සාහ කරයි. වර්තමාන ආපදා තත්ත්වය පිළිබඳව මෙම කතාබහ තුළින් මූලික හේතුව හඳුනා ගැනීම, හානිය අවම කර ගැනීම සඳහා ගත යුතු ක්ෂණික පියවර සහ පද්ධතිමය වෙනස්කම් සඳහා නිර්දේශ ඉදිරිපත් කරයි.
1. දෝෂාරෝපණ ක්රීඩාව සහ සැබෑ මූල හේතුව
ආපදාවක් සිදු වූ වහාම දේශපාලන ක්ෂේත්රයේ සහ රාජ්ය අංශයේ සිදු වන ප්රධානම ක්රියාවලිය වන්නේ එකිනෙකාට ඇඟිලි දිගු කිරීම හෙවත් දෝෂාරෝපණ ක්රීඩාව (Blame Game) යි. මෙහිදී අශෝක පෙන්වා දෙන්නේ, විපක්ෂය ආණ්ඩුවටත්, ආණ්ඩුවේ දේශපාලනඥයන් නිලධාරීන්ටත්, නිලධාරීන් එකිනෙකාටත් වගකීම පවරා දෙමින් "බෝල පාස් කරන" තත්ත්වයක් පවතින බවයි.
සාකච්ඡාව උපුටා ගැනීම:
"දැන් යන්නේ එක එක්කෙනාට දොස් පවරා ගැනීමේ අධියරක්... බෝලේ මම නම් නෙවෙයි කියන තත්ත්වයට අනිත් එක්කෙනාට පාස් කරන එකක් තමයි මේ වෙලාවේ වෙන්නේ."
ඔහු අවධාරණය කරන්නේ, මෙහි මූලික හේතුව (Root Cause) වන්නේ අනතුරු ඇඟවීම් නොමැති වීම නොව, අනතුරක සම්භාවිතාව (Probability) පිළිබඳ අනතුරු ඇඟවීමක් ලැබුණු විට නායකත්වය නිසි තීරණයක් ගැනීමට පසුබට වීම බවයි. ගංවතුරක් හෝ සුළි කුණාටුවක් සිදු නොවුවහොත් පසුව දෝෂාරෝපණවලට ලක්වීමේ බිය නිසා, අවදානම් තීරණ (උදා: ජලය නිදහස් කිරීම හෝ ජනතාව ඉවත් කිරීම) ගැනීමට කිසිවෙකුත් ඉදිරිපත් නොවේ.
සාකච්ඡාව උපුටා ගැනීම:
"මේ වගේ ව්යසන තත්ත්වයන් තුළ, ආපදා තත්ත්වයන් තුළ, අවධානම් සහගත තත්ත්වයන් තුළ එන ප්රධානම ප්රශ්නය තමයි නායකත්වය පිළිබඳ ප්රශ්නය."
2. පූර්ව සූදානම සහ ආරක්ෂා වීමේ හැකියාව
කතාබහේදී අනුරාධා මතු කළ ප්රධානතම ප්රශ්නයක් වූයේ "පෙර සූදානමක් තිබුණා නම් ආපදාවෙන් ආරක්ෂා විය හැකිව තිබුණාද?" යන්නයි. අශෝක අබේගුණවර්ධන ගේ පිළිතුරට අනුව, නිවැරදි තීරණ ගැනීමේ හැකියාව සහිත පූර්ව සූදානමක් තිබුණේ නම්, හානිය අතිශය අවම කරගත හැකිව තිබිණි.
විශේෂයෙන් කෘෂිකාර්මික අංශය සම්බන්ධයෙන් ඔහු දීර්ඝ වශයෙන් අදහස් දක්වයි. මහ කන්නයේ වගා කටයුතු ප්රමාද කරන ලෙස කාලගුණික අනතුරු ඇඟවීම් අනුව නායකත්වය තීරණය කළේ නම්, ගොවීන් බිලියන ගණනක් ආයෝජනය කර ඇති බෝග විනාශ වීම වළක්වා ගත හැකිව තිබිණි.
සාකච්ඡාව උපුටා ගැනීම:
"අපි මේ වගා කිරීම සති දෙකකින් ප්රමාද කරා නම් ඔය නොවැම්බර් 12 ආපු පණවිඩය අනුව මේ ගොවියා ආයෝජනය කරලා නෑහ. එතකොට එයාට කිසි ප්රශ්නයක් නැහැ."
මෙයින් පැහැදිලි වන්නේ, අවදානම් තීරණ නොගැනීමේ සංස්කෘතිය විසින් රටේ ආර්ථිකයට සහ ගොවියාගේ ජීවනෝපායට ඍජුවම පහර දී ඇති බවයි.
3. ක්ෂණික හා කෙටි කාලීන විසඳුම්: ගොවියා ආරක්ෂා කිරීම
මේ මොහොතේ දෝෂාරෝපණය නවත්වා, වහාම අවධානය යොමු කළ යුත්තේ ආපදාවෙන් පීඩාවට පත් වූවන්ට සහ විශේෂයෙන් කෘෂිකාර්මික අංශය යථා තත්ත්වයට පත් කිරීමටයි.
- රජයේ වගකීම: මහා කන්නයේ වගා විනාශ වීම සම්බන්ධයෙන් රජය සම්පූර්ණ වගකීම භාර ගත යුතු බවත්, එය ආපදා සහනයක් ලෙස නොව, වහාම ගොවීන්ට ප්රතිපාදන සපයන ක්රමවේදයක් විය යුතු බවත් ඔහු අවධාරණය කරයි.
උපුටා ගැනීම:
"මේ පිළිබඳ සම්පූර්ණ වගකීම රජය භාර ගත යුතුයි... වගා හානි වෙච්ච අයට මේ කන්න ඒ සඳහා අනිවාර්යයෙන්ම ඉතාම තීරණාත්මක ලෙස මැදිහත් වෙලා වහාම ප්රතිපාදන සපයන්න ඕනේ."
- දේපල හානියට රක්ෂණයක්: අවදානම් ප්රදේශවල ජීවත් වන පුරවැසියන්ගේ දේපල හානි සඳහා රජය වගකීම භාර ගත යුතු අතර, එය රක්ෂණ ක්රමවේදයක් ලෙස සැලකිය යුතුයි.
- යටිතල පහසුකම් ප්රතිසංස්කරණය: වතුර, විදුලිය, ප්රවාහනය වැනි බිඳවැටුණු යටිතල පහසුකම් යථා තත්ත්වයට පත් කිරීම සඳහා, අදාළ ආයතනවලට කොන්දේසි විරහිතව ප්රතිපාදන ලබා දිය යුතු අතර, ඉක්මන් ක්රියාමාර්ග ගැනීමේදී අල්ලස් චෝදනා අවදානමෙන් නිලධාරීන්ට නීතිමය රැකවරණය දිය යුතු බව ද ඔහු පෙන්වා දෙයි.
4. දිගු කාලීන පද්ධතිමය වෙනසක් (Systemic Change)
ආපදා කළමනාකරණය සඳහා රුපියල් බිලියන 350කට වඩා වියදම් කර තිබුණද, පද්ධතිය අකාර්යක්ෂම වී ඇත්තේ පහත දිගු කාලීන දුර්වලතා නිසා බව ඔහු පෙන්වා දෙයි.
- නව තීරණ ගැනීමේ සංස්කෘතියක්: දෝෂාරෝපණයට බිය නොවී, අවදානමක් තිබියදී වුව ද නිවැරදි තීරණ ගැනීමට හැකිවන පරිදි පද්ධතියේ සංස්කෘතිය වෙනස් කිරීම.
- තාක්ෂණික හැකියාවන් සහ අන්තර් සම්බන්ධීකරණය: නාය යෑම් සහ ගංවතුර පුරෝකථනය කළ හැකි දියුණු තාක්ෂණයන් (AI / චන්ද්රිකා දත්ත) භාවිත කළත්, කෘෂිකර්ම, වාරිමාර්ග සහ කාලගුණ විද්යා දෙපාර්තමේන්තු අතර නිසි අන්තර් සම්බන්ධීකරණයක් නොමැති වීම ප්රබල ගැටලුවක් බව ඔහු පවසයි.
ආපදා වළක්වා ගැනීම සහ කළමනාකරණය අතර වෙනස
ආපදා කළමනාකරණය ප්රධාන අංශ දෙකකින් සමන්විත වේ. පළමුව, ආපදා වළක්වා ගැනීම (Prevention) යනු ආපදාවක් වීමට පෙර එහි බලපෑම අවම කිරීමට හෝ සම්පූර්ණයෙන්ම වළක්වා ගැනීමට කටයුතු කිරීමයි. උදාහරණයක් ලෙස, අවදානම් කලාපවල ඉදිකිරීම් තහනම් කිරීම හෝ ගුණාත්මක බීජ සැපයීම වළක්වා ගැනීමේ කොටස් වේ.
අශෝක අබේගුණවර්ධන ගේ විග්රහයට අනුව, රටට හානි සිදුව ඇත්තේ නිවැරදි පූර්ව සූදානමක් සහ පද්ධතිමය අන්තර් සම්බන්ධීකරණයක් නොමැතිවීම නිසා, කෘෂිකාර්මික පාඩු වැනි වළක්වාගත හැකි හානි පවා සිදුවීමෙනි. දෙවනුව, ආපදා කළමනාකරණය (Management) යනු ආපදාවක් සිදුවෙමින් පවතින විටදී හෝ සිදුවූ පසු ක්ෂණික සහන සැපයීම, හානිය අවම කිරීම සහ යථා තත්ත්වයට පත් කිරීමේ ක්රියාමාර්ග ගැනීමයි. සහන කඳවුරු පවත්වාගෙන යාම, යටිතල පහසුකම් ප්රතිසංස්කරණය කිරීම සහ වන්දි ගෙවීම කළමනාකරණය යටතට වැටේ. අබේගුණවර්ධන මහතා පෙන්වා දෙන්නේ, කළමනාකරණ මට්ටමේදී පවා රජය ඉක්මනින් ප්රතික්රියාකාරීව මැදිහත් වී ගොවීන්ට ආයෝජන සහ දේපල හානි වූවන්ට වන්දි ලබා දිය යුතු බවයි.
මූල හේතුව සහ පද්ධතිමය විසඳුම
අබේගුණවර්ධන මහතාගේ සමස්ත විග්රහයට අනුව, වළක්වා ගැනීමේ අසාර්ථකත්වයට මූලික හේතුව වන්නේ නායකත්වයේ තීරණ ගැනීමේ දුර්වලතාවයි. "නායකත්වය පිළිබඳ ප්රශ්නය" යනු ආපදා වළක්වා ගැනීමේ අවසාන බාධකය වන අතර, නිලධාරීන් දෝෂාරෝපණයට බිය වී අවදානම් තීරණ නොගැනීම නිසා, වළක්වා ගැනීමේ අවස්ථාව මඟ හැරේ. මේ අනුව, ශ්රී ලංකාව කළ යුත්තේ වළක්වා ගැනීම සහ කළමනාකරණය යන දෙකෙහිදීම දෝෂාරෝපණයට බිය නොවී තීරණ ගත හැකි ධෛර්ය සම්පන්න නායකත්වයක් සහ විද්යාත්මකව දත්ත හුවමාරු කර ගන්නා පද්ධතියක් ගොඩනැගීමයි.
වළක්වා ගැනීම යනු රටේ අනාගතය සඳහා ආයෝජනයක් වන අතර, කළමනාකරණය යනු පාඩුවක් විඳ දරා ගැනීමක් පමණි.
