ඩිට්වා සුළි කුණාටුව: අනතුරු ඇඟවීම් ලැබුණත් දැවැන්ත හානියක් සිදු වූයේ ඇයි?

ඉන්දීය කාලගුණ විද්‍යා අධ්‍යක්ෂවරයා උපුටා දක්වමින් Indian Express පුවත් සේවය වාර්තා කළ තොරතුරු අනුව,

2025 නොවැම්බරයේ ශ්‍රී ලංකාවට දැවැන්ත විනාශයක් ගෙන දුන් "ඩිට්වා" සුළි කුණාටුව සම්බන්ධයෙන් අවශ්‍ය කාලගුණ අනතුරු ඇඟවීම් ඉන්දියාව විසින් කලින්ම ශ්‍රී ලංකාව සමඟ බෙදාගෙන තිබේ.

ඉන්දීය කාලගුණ විද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුවේ (IMD) කලාපීය විශේෂිත කාලගුණ විද්‍යා මධ්‍යස්ථානය (RMSC) විසින් නොවැම්බර් 13 වැනිදා අවපීඩනයක් ඇති විය හැකි බවට මුලින්ම පුරෝකථනය කර ඇති අතර, නොවැම්බර් 20 වැනිදා සිට සුළි කුණාටුව පිළිබඳව අඛණ්ඩව යාවත්කාලීන කිරීම් ශ්‍රී ලංකාව සමඟ නිතිපතා බෙදාගෙන ඇති බව අධ්‍යක්ෂ ජනරාල් මෘතුන්ජේ මොහපත්‍රා  සඳහන් කරයි.

එසේ නම්, අනතුරු ඇඟවීම් තිබියදීත්, "ඩිට්වා" සුළි කුණාටුවෙන් ශ්‍රී ලංකාවට මෙතරම් දැවැන්ත හානියක් සිදුවූයේ ඇයි?

මෙම සංකීර්ණ සිදුවීම විශ්ලේෂණය කිරීමේදී, ස්වාභාවික හේතු සහ මානව ක්‍රියාකාරීත්වයේ අඩුපාඩු යන කරුණු දෙකම සැලකිල්ලට ගත යුතුය.

ස්වභාවික අසාමාන්‍යතා - විනාශයේ මූලික සාධක

1. අසාමාන්‍ය ලෙස ගමන් කිරීම සහ දීර්ඝ කාලයක් වෙරළ අසල රැඳී සිටීම:

• අසාමාන්‍ය සම්භවය: සුළි කුණාටු හට නොගන්නා ශ්‍රී ලංකාවට දකුණු දෙසින් මෙය හට ගැනීම අසාමාන්‍ය විය.
• වෙරළට සමාන්තරව ගමන් කිරීම: "ඩිට්වා" අනෙකුත් කුණාටු මෙන් ගොඩබිමට ඇතුළු වී ඉක්මනින් දුර්වල වීම වෙනුවට, දිවයිනේ නැගෙනහිර වෙරළ තීරය ඔස්සේ උතුරට සෙමෙන් ගමන් කිරීම හානිය උග්‍ර කළේය.
• දීර්ඝකාලීන බලපෑම: වෙරළට ආසන්නව වැඩි කාලයක් රැඳී සිටීම හේතුවෙන් කඳුකර ප්‍රදේශවලට සහ නැගෙනහිර වෙරළ තීරයට අතිශය අධික වර්ෂාපතනයක් (පැය 24ක් තුළ මි.මී. 400 ඉක්මවූ) ලැබුණු අතර, එය බහුල නායයෑම් සහ ගංවතුර තත්ත්වයන්ට හේතු විය. මෙය සරල සුළඟේ වේගයට වඩා විශාල හානියක් ගෙන දුන්නේය.

2. වර්ගීකරණයට වඩා තද බලපෑම:

• "ඩිට්වා" වර්ගීකරණය වූයේ සුළඟේ වේගය අනුව දෙවන ගණය වන 'සුළි කුණාටුමය කුණාටුවක්' (Cyclonic Storm) ලෙස වුවද, එහි සෙමින් ගමන් කිරීම සහ වෙරළට ආසන්නව පැවතීම හේතුවෙන් බලපෑම එහි වර්ගීකරණයට වඩා ඉතා තද විය.

වරද කොතැනද? - පූර්ව අනතුරු ඇඟවීම් කළමනාකරණය

ඉන්දීය බුද්ධි අංශ මගින් පාස්කු ප්‍රහාරය පිළිබඳව දැනුම් දීම, සුනාමි ව්‍යසනයේදී අනතුරු ඇඟවීම් භාර ගැනීමට කිසිවෙකු නොසිටීම සහ "ඩිට්වා" සුළි කුණාටුව සම්බන්ධයෙන් කල් ඇතිව ලැබුණු කාලගුණ තොරතුරු යන කරුණු අනුව පෙනී යන්නේ, තොරතුරු ලැබීම සම්බන්ධයෙන් ගැටලුවක් නොතිබූ බවයි.

මෙහිදී ප්‍රධාන වශයෙන් ගැටලු ඇති වූයේ අනතුරු ඇඟවීම් ලැබීමෙන් පසු එය ක්‍රියාවට නැංවීමේ යාන්ත්‍රණය තුළ ය.

1. විධිමත් ඉවත් කිරීමේ යාන්ත්‍රණයක දුර්වලතා:

• ඉන්දියාව, පිලිපීනය හෝ චීනය වැනි රටවල් මෙන් ශ්‍රී ලංකාව නිවර්තන සුළි කුණාටු වලට නිතර මුහුණ නොදෙන රටක් බැවින්, ක්ෂණිකව දස දහස් ගණනක් ජනතාව ඉවත් කළ හැකි සවිස්තරාත්මක, කාර්යක්ෂම සහ විධිමත් යාන්ත්‍රණයක් රට තුළ නොතිබීම.
• ප්‍රධාන අභියෝගය වූයේ දැඩි වර්ෂාපතනය සහ සෙමින් ගමන් කරන කුණාටුව හේතුවෙන් ඇති වූ නායයෑම් සහ ගංවතුර තත්ත්වයන්ට මුහුණ දීමට ඇති සූදානම ප්‍රමාණවත් නොවීමයි.

2. අනතුරු ඇඟවීම් "තොරතුරු" ලෙස සිරවීම:

• කාලගුණ විද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුවෙන් හෝ ජාත්‍යන්තර ආයතනවලින් ලැබුණු අනතුරු ඇඟවීම්, අදාළ පරිපාලන සහ ආපදා කළමනාකරණ ආයතන මගින් කඩිනම්, බලගතු සහ අනිවාර්ය ක්‍රියාමාර්ග බවට පත් කිරීමේදී ඇති වූ ප්‍රමාදයන් හෝ දුර්වලතා.
• තොරතුරු ජනතාව වෙත ඵලදායී ලෙස සන්නිවේදනය කර, ඔවුන්ගේ ක්ෂණික ප්‍රතිචාරය උත්තේජනය කිරීමට නොහැකි වීම.

3. සූදානමේ සංස්කෘතියක් නොමැතිකම:

• ලංකාව නිතර සුළි කුණාටු වලට මුහුණ නොදෙන බැවින්, ජනතාව තුළ මෙන්ම නිලධාරීන් තුළ ද මෙවැනි තත්ත්වයක භයානකකම හා එයට මුහුණ දීමේ "සූදානමේ සංස්කෘතියක්" නොතිබීම.

"ඩිට්වා" සිද්ධිය සහ අතීතයේ පාස්කු ප්‍රහාරය, 2004 සුනාමි ව්‍යසනය වැනි සිදුවීම් පෙන්වා දෙන්නේ, අනතුරු ඇඟවීමේ තොරතුරු (Information) ලැබීම සහ එම තොරතුරු මත පදනම්ව ඵලදායී ක්‍රියාමාර්ග (Action) ගැනීම අතර ශ්‍රී ලංකාව තුළ බරපතල පරතරයක් පවතින බවයි.

"ඩිට්වා" ගේ අසාමාන්‍ය ගමන් රටාවෙන් විනාශය තීව්‍ර වුවද, එම විනාශය අවම කර ගැනීමට නොහැකි වීමට ප්‍රධානතම හේතුව වූයේ, විධිමත් ඉවත් කිරීමේ යාන්ත්‍රණයක් නොමැතිකම සහ ලැබුණු කාලගුණ අනතුරු ඇඟවීම් කඩිනමින් දැවැන්ත ක්‍රියාමාර්ග බවට පත් කිරීමට අපොහොසත් වීමයි.

වරද ඇත්තේ තොරතුරු දුන් තැන නොව, එම තොරතුරු මත පදනම්ව ජාතික මට්ටමේ ආපදා කළමනාකරණ පද්ධතියක් තුළින් කඩිනමින් ක්‍රියාත්මක වීමේ දුර්වලතාව තුළය.

The Endian Express ලිපියේ සබැඳිය පහතින්

මුල් වාර්තාව මෙතනින්...

https://indianexpress.com/article/explained/explained-sci-tech/cyclone-ditwah-sri-lanka-10398601/