2025 ඔක්තෝබර් 06 වන දින එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් කවුන්සිලය (UNHRC) විසින් සම්මත කරන ලද
ශ්‍රී ලංකාව පිළිබඳ නවතම යෝජනාව (A/HRC/60/L.1/Rev.1), දිවයිනේ වගවීම (accountability), සංහිඳියාව සහ මානව හිමිකම් ප්‍රවර්ධනය කිරීමේ ගෝලීය ප්‍රයත්නයේ තවත් සන්ධිස්ථානයක් සනිටුහන් කරයි.
මෙම යෝජනාව ශ්‍රී ලංකාවේ විරෝධය නොතකා සම්මත වූ අතර, එහි කේන්ද්‍රීය අවධානය යොමු වී ඇත්තේ මානව හිමිකම් පිළිබඳ මහ කොමසාරිස් කාර්යාලයේ (OHCHR) සාක්ෂි එක්රැස් කිරීමේ ව්‍යාපෘතිය තවත් වසර දෙකකින් දීර්ඝ කිරීම කෙරෙහිය.
ශ්‍රී ලංකාවේ වගවීම සහ සංහිඳියාව පිළිබඳ විවාදයේ නව පරිච්ඡේදයක්!
යෝජනාවේ ප්‍රධාන අංග සහ එහි විවාදාත්මක ස්වභාවය
මෙම යෝජනාව එක්සත් රාජධානිය, කැනඩාව, මලාවි, මොන්ටිනිග්‍රෝ සහ උතුරු මැසිඩෝනියාව ප්‍රධාන අනුග්‍රාහකත්වයෙන් ඉදිරිපත් වූ අතර, එය ශ්‍රී ලංකාවට අදාළ වන පරිදි ප්‍රධාන කරුණු කිහිපයක් අවධාරණය කරයි:
1. දීර්ඝ කළ OHCHR වරම සහ සාක්ෂි රැස්කිරීම (Extended OHCHR Mandate)
යෝජනාවේ වැදගත්ම අංගය වන්නේ, අතීත මානව හිමිකම් උල්ලංඝනයන් පිළිබඳ සාක්ෂි රැස් කිරීමේ සහ සංරක්ෂණය කිරීමේ වගකීම දරන OHCHR හි ශ්‍රී ලංකා වගවීමේ ව්‍යාපෘතිය (SLAP) තවදුරටත් ඉදිරියට ගෙන යාමයි. මේ සඳහා ඩොලර් මිලියන 3.8 ක වාර්ෂික අරමුදල් වෙන් කර ඇති අතර, 2027 වසරේදී නව වාර්තාවක් ඉදිරිපත් කිරීමට නියමිතය. ශ්‍රී ලංකාව මෙම "බාහිර සාක්ෂි රැස් කිරීමේ යාන්ත්‍රණය" ප්‍රතික්ෂේප කරන්නේ එය දේශීය සංහිඳියා ප්‍රයත්නවලට බාධාවක් බව පවසමිනි.
2. වගවීම සහ අතුරුදහන් වූවන්ගේ ප්‍රශ්නය
යෝජනාව මගින්, මානව හිමිකම් සහ ජාත්‍යන්තර මානුෂීය නීතිය උල්ලංඝනය කිරීම් පිළිබඳ විස්තීර්ණ සහ අපක්ෂපාතී පරීක්ෂණ ඉල්ලා සිටින අතර, ඊට වින්දිතයන්ගේ සහ ඔවුන්ගේ නියෝජිතයන්ගේ සහභාගීත්වය අත්‍යවශ්‍ය බව අවධාරණය කරයි. එසේම, මහා සාමූහික සොහොන් (mass-grave sites) කැනීම් සඳහා සම්පත් යෙදවීමේ සහ අතුරුදහන් වූවන් පිළිබඳ කාර්යාලයේ (OMP) ඵලදායී ක්‍රියාකාරීත්වය සහතික කිරීමේ වැදගත්කමද එය අවධාරණය කරයි.
3. ප්‍රතිපත්තිමය ප්‍රතිසංස්කරණ සඳහා කැඳවීම
- ත්‍රස්තවාදය වැළැක්වීමේ පනත (PTA) අහෝසි කිරීම: විදේශීය මානව හිමිකම් ප්‍රමිතීන්ට අනුකූල වන පරිදි ත්‍රස්ත විරෝධී නීති සංශෝධනය කිරීමේ අවශ්‍යතාව නැවත අවධාරණය කරයි.
- මාර්ගගත ආරක්ෂක පනත (Online Safety Act) සංශෝධනය කිරීම: මෙම පනත සංශෝධනය කිරීමේ අවශ්‍යතාවද යෝජනාව අවධාරණය කර ඇත.
- දේශපාලන බලය බෙදාහැරීම සහ පළාත් සභා මැතිවරණ: විශේෂයෙන් උතුරු සහ නැගෙනහිර පළාත්වල, ඵලදායී දේශපාලන බලය බෙදාහැරීමක් සහ පළාත් සභා මැතිවරණ පැවැත්වීමට ශ්‍රී ලංකාවට බල කරයි.
දේශීය ප්‍රතිචාර සහ දෙමළ විවේචන
යෝජනාව සම්මත වූ වහාම, ශ්‍රී ලංකා රජය එය විධිමත් ලෙස ප්‍රතික්ෂේප කළේය. රජය අවධාරණය කළේ අතීත උල්ලංඝනයන් විසඳීමට ජාතික ආයතන කෙරෙහි ඇති කැපවීම වන අතර, බාහිර යාන්ත්‍රණයන් අව්‍යාජ සංහිඳියාවට බාධාවක් බවය.
කෙසේ වෙතත්, දෙමළ සිවිල් සමාජ කණ්ඩායම් සහ ක්‍රියාකාරීන් මෙම යෝජනාව දැඩි ලෙස විවේචනය කරන්නේ, එහි අඩංගු වචනවල තීව්‍රතාවය අඩුවීම සහ සාධාරණය ඉටු කිරීමට අපොහොසත් වීම හේතුවෙනි. ඔවුන්ගේ ප්‍රධාන විවේචන මෙසේය:
- "තනුක වීම" (Dilution) සහ පසුබැසීම: ඔවුන්ට අනුව, යෝජනාව මගින් ශ්‍රී ලංකාවේ "පරමාධිපත්‍යය සහ භෞමික අඛණ්ඩතාව" යළි තහවුරු කිරීම සහ ප්‍රගතිය පිළිබඳ සාක්ෂි නොමැතිව රජයේ "කැපවීම්" පැසසීම මගින් පෙර යෝජනාවල අන්තර්ගතය සැලකිය යුතු ලෙස පසුබැස ඇත.
- ජාත්‍යන්තර යාන්ත්‍රණයක් නොමැති වීම: 2015 යෝජනාවේදී ඉල්ලා සිටි පරිදි, විදේශීය විනිසුරුවරුන්, නීතිඥයින් සහ විමර්ශකයින් දේශීය යාන්ත්‍රණයකට සම්බන්ධ කර ගැනීමේ වැදගත්කම මෙම නව යෝජනාවෙන් ඉවත් වී තිබීම ඔවුන්ගේ දැඩි අවධානයට ලක් විය.
- නිරන්තර යුද අපරාධකරුවන් නම් නොකිරීම: දෙමළ ක්‍රියාකාරීන් පවසන්නේ යෝජනාව දුක් වේදනා පිළිගත්තද, "වැරදිකරුවන් නම් කිරීමට ප්‍රතික්ෂේප කරන" අතර, කොළඹට තවත් "අවුරුදු දෙකක දණ්ඩමුක්තියක්" ලබා දෙන බවය.
- ක්ෂණික යුක්තිය වෙනුවට දිගුකාලීන ක්‍රියාමාර්ග: අතුරුදහන් වූවන්ගේ පවුල්වල සංගම්, යුද අපරාධ චෝදනා ලැබූ හමුදා නායකයින් අත්අඩංගුවට ගැනීම සහ සැබෑ ජාත්‍යන්තර යුක්ති ක්‍රියාවලියක් වෙනුවෙන් ඉල්ලා සිටියි.
යෝජනාව සම්මත කිරීමේදී එක්සත් රාජධානියේ නියෝජිත කුමාර් අයියර්, ත්‍රිකුණාමලයේදී ආරක්ෂක අංශ විසින් ඝාතනය කරන ලද සිසුන් පස්දෙනාගෙන් එක් අයෙකුගේ පියා වන ආචාර්ය කාසිපිල්ලෙයි මනෝහරන් සිහිපත් කරමින් කියා සිටියේ, කොළඹ සිය පොරොන්දු ක්‍රියාවට නැංවීම අත්‍යවශ්‍ය බවත්, වගවීම සඳහා OHCHR හි අඛණ්ඩ කාර්යභාරය "තීරණාත්මක" බවත්ය.
ශ්‍රී ලංකාව පිළිබඳ නවතම UNHRC යෝජනාව, ජාත්‍යන්තර ප්‍රජාව වගවීම සඳහා සිය කැපවීම දිගටම පවත්වාගෙන යන බවට සංඥාවක් නිකුත් කරයි. කෙසේ වෙතත්, එය ශ්‍රී ලංකා රජයේ පරමාධිපත්‍යය සහ දේශීය ප්‍රතිඥාවන් පිළිගැනීමට උත්සාහ කිරීම නිසා ඇති වී තිබෙන දෙමළ ප්‍රජාවගේ කලකිරීම සහ යුක්තිය ප්‍රමාද වීම පිළිබඳ කනස්සල්ලද මතු කරයි. මෙම යෝජනාව, එක් අතකින් සාක්ෂි රැස් කිරීමේ යාන්ත්‍රණය පවත්වා ගෙන යද්දී, අනෙක් අතින් ශ්‍රී ලංකාවට තමන්ගේම කැපවීම් ක්‍රියාවට නැංවීමට තවත් කාලයක් ලබා දීම, අන්තර්ජාතික මැදිහත්වීමේ විවාදාත්මක හා සංකීර්ණ ස්වභාවය මනාව පෙන්නුම් කරයි.
