මේ සතියේ කිවිදා දැක්ම ලියන්නට වෙන්නේ රටේ ආර්ථිකය සම්බන්ධයෙන් වැදගත් තීරණ ගණනාවක්ම ගනිමින් තිබෙන අවස්ථාවකය.
Chairman of the Committee on Ways and Means Patali Champika Ranawaka on Tuesday (12)
ලංකාව බංකොලොත්වීම නිසා මෙරට අයෝජනය කිරීමට නොහැකි වූ ආයතන රැසක් ළඟදීම තමන්ගේ අයෝජන මෙරටට ගෙන ඒමට කටයුතු කරන බවත්,
දරුවා වැල් පාලමෙන් එගොඩ කළා යැයි ජනාධිපිත රනිල් වික්‍රමසිංහ පැවසුවද දරුවා මේ වනවිට එම “දරුවාගේ කරේ තිබ්බ පංචායුධෙත් නැහැ, ඇඳන් හිටිය ඇඳුමත් නැහැ” යැයිද
හිටපු ජනපති ජේ.ආර්. ජයවර්ධන මහතා ගෙන ආ නිදහස් වෙළෙඳ කලාප යුගයත්, ප්‍රේමදාස ජනපති ගෙනා ඇඟළුම් කම්හල් යුගයත් මෙම කාලයේ ප්‍රවණතාවය නොවන බවත්
1960 ගණන්වලදී, සෝවියට් සංගමය විසින් කසකස්තානය, උස්බෙකිස්තානය සහ ටර්ක්මෙනිස්තානය යන ශුෂ්ක තැනිතලාවල ප්‍රධාන ජල හැරවුම් ව්‍යාපෘතියක් දියත් කරන ලදී.
කඳුකරයේ හිම දියවීමෙන් හා වර්ෂාපතනයෙන් පෝෂණය වන කලාපයේ ප්‍රධාන ගංගා දෙක කාන්තාරයේ කපු සහ අනෙකුත් භෝග සඳහා ගොවිපලක් බවට පරිවර්තනය කිරීමට භාවිතා කරන ලදී. ව්‍යාපෘතියට පෙර, Syr Darya සහ Amu Darya ගංගා කඳුකරයෙන් බැස, Kyzylkum කාන්තාරය හරහා වයඹ දෙසට කපා, අවසානයේ ද්‍රෝණියේ පහළම කොටසෙහි දී එකට එකතු විය. ඒ අනුව ඔවුන් විසින් සාදන ලද විල, ලෝකයේ සිව්වන විශාලතම මුහුද Aral Sea, නම් විය.
වාරිමාර්ග නිසා කාන්තාරයේ මල් පිපුණු නමුත්, එය අරල් මුහුද විනාශ කළේය.
උතුරින් කසකස්තානය සහ එහි දකුණින් උස්බෙකිස්තානය අතර පිහිටි එන්ඩොර්හයික් විලක් වූ එය 1960 ගණන්වල දී හැකිලීමට පටන් ගෙන බොහෝ දුරට වියළීයමින් තිබුණි.
උතුරු අරල් මුහුද (සමහර විට කුඩා අරල් මුහුද ලෙස හැඳින්වේ) දකුණු (විශාල) අරල් මුහුදෙන් වෙන් වී ඇත.
දකුණු අරල් මුහුද නැඟෙනහිර සහ බටහිර කොටස්වලට බෙදී ඇති අතර එය අන්ත දෙකෙන්ම එකිනෙකට සම්බන්ධ වී ඇත.
2001 වන විට, දකුණු සම්බන්ධය විසන්ධි වී ඇති අතර, නොගැඹුරු නැගෙනහිර කොටස ඊළඟ වසර කිහිපය තුළ වේගයෙන් වියලී ගියේය. විශේෂයෙන්ම දකුණු අරල් මුහුදේ නැඟෙනහිර පෙදෙසේ විශාල පසුබැසීම් 2005 සිට 2009 දක්වා කාලය තුළ නියඟය සීමා වී අමු දාරියාගේ ගලායාම කපා හැර ඇති බව පෙනේ. ඉන්පසුව 2009 සහ 2018 අතර විකල්ප වශයෙන් වියළි සහ තෙත් වර්ෂවලදී ජල මට්ටම් වාර්ෂිකව උච්චාවචනය විය. 2014 දී වසන්තයේ දී සෘතුමය හිම දියවීමත් සමග දකුණු අරල් මුහුදේ නැගෙනහිර කොටස සම්පූර්ණයෙන්ම අතුරුදහන් විය.
අරල් මුහුද සිඳී යාමත් සමඟ ධීවර කර්මාන්තය සහ ඒවා මත යැපෙන ප්‍රජාවන් බිඳ වැටුණි. මිලියන හතළිහක ජනතාවක් අරල් මුහුදේ ද්‍රෝණියේ ජීවත් වන අතර මුහුදේ වියළීම නිසා ජීවිතයට තර්ජනයක් වන ප්‍රතිවිපාකවලට නිරාවරණය වේ.
එන්න එන්නම ලවණ සහිත ජලය, පොහොර හා පළිබෝධනාශකවලින් දූෂණය විය. කෘෂිකාර්මික රසායනික ද්‍රව්‍යවලින් දූෂිත වූ, නිරාවරණය වූ වැව් පතුලෙන් හමන දූවිලි මහජන සෞඛ්‍ය අනතුරක් බවට පත් විය. ලවණ දුහුවිලි වැව් පතුලෙන් හමා ගොස් කෙත්වල පදිංචි වී පස හායනය විය. වගා බිම් විශාල ගංගා ජලයෙන් සෝදා ගැනීමට සිදු විය. මෙතරම් විශාල ජල කඳක මධ්‍යස්ථ බලපෑම නැතිවීම නිසා ශීත කාලය ශීතල වූ අතර ගිම්හානය උණුසුම් හා වියලි විය.
විලෙන් කොටසක් බේරාගැනීමේ අවසාන ප්‍රයත්නය ලෙස කසකස්තානය අරල් මුහුදේ උතුරු සහ දකුණු ප්‍රදේශ අතර වේල්ලක් ඉදි කළේය . 2005 දී නිම කරන ලද කොක්-අරල් බැම්ම සහ වේල්ල, ජල කඳ දෙක වෙන් කර උතුරු අරලයෙන් පහළ උන්නතාංශයේ දකුණු අරල් වෙත ගලා යාම වළක්වයි. මෙම වේල්ල දකුණු අරලයට ගලා ඒම සීමිත වූවත්, උතුරු අරලයේ ධීවර කර්මාන්තය නැවත යථා තත්ත්වයට පත් කිරීමට හේතු වී තිබේ. 2005 සහ 2006 අතර, උතුරු අරල්හි ජල මට්ටම් සැලකිය යුතු ලෙස නැවත ඉහළ ගිය අතර ඉතිරි කාල සීමාව පුරාවට ඉතා කුඩා වැඩිවීමක් දක්නට ලැබේ. අවසාදිත හා ජල ගැඹුරේ වෙනස්වීම් හේතුවෙන් ජල වර්ණ වෙනස් වෙමින් ඇත.
