ඛේදවාචකයේ පුනරාවර්තනය
ස්වභාවික විපත් යනු පාලනය කළ නොහැකි බලවේගයක් වුවද, ඉන් සිදුවන ජීවිත හා දේපළ හානිය අවම කර ගැනීම පාලනය කළ හැකි සාධකයකි. මෑතකදී ශ්රී ලංකාව හරහා හමා ගිය ‘ඩිට්වා’ සුළි කුණාටුව සහ ඒ හා බැඳුණු ගංවතුර සහ නායයෑම් තත්ත්වයන් හුදෙක් ස්වභාවධර්මයේ කෝපය පමණක් නොව, එය ශ්රී ලංකා රාජ්ය යන්ත්රයේ අකාර්යක්ෂමතාව මනාව පෙන්නුම් කළ කැඩපතක් ද විය.
මෙම ආපදා තත්ත්වය සහ 2019 වසරේ පාස්කු ඉරිදා ත්රස්ත ප්රහාරය අතර ඇත්තේ පුදුම සහගත සමානකමකි. ඒ, සිදුවීම් දෙකේදීම වගකිවයුතු අංශ වෙත කල් තියා අනතුරු ඇඟවීම් ලැබී තිබුණද, තීරණ ගන්නා දේශපාලන අධිකාරිය විසින් දක්වන ලද මාරාන්තික අක්රියතාවයි (Inaction).
තොරතුරු නොමැතිකම ද? තීරණ ගැනීමේ අර්බුදය ද?
බොහෝ දෙනා සිතන්නේ විපතක් වළක්වා ගැනීමට නොහැකි වන්නේ තොරතුරු හිඟකම නිසා කියාය. නමුත් ශ්රී ලංකාවේ ඛේදවාචකයන් දෙස බැලීමේදී පෙනී යන්නේ ගැටලුව ඇත්තේ තොරතුරුවල නොව, එම තොරතුරු විශ්ලේෂණය කර ක්රියාත්මක වීමේ යාන්ත්රණයේ බවයි.
- 2019 පාස්කු ප්රහාරය: ප්රහාරය එල්ල වන දිනය, වේලාව සහ ස්ථාන පිළිබඳ නිශ්චිත බුද්ධි තොරතුරු ලැබී තිබියදීත්, ඉහළ පෙළේ දේශපාලන නායකත්වයේ නොසැලකිල්ල හේතුවෙන් අහිංසක ජීවිත 250කට වැඩි ප්රමාණයක් අහිමි විය.
- 2025 කාලගුණ විපත: කාලගුණ විද්යා දෙපාර්තමේන්තුව විසින් ඉදිරියේදී ඇතිවිය හැකි මහ වැසි, සුළි කුණාටු සහ නායයෑම් පිළිබඳව පැහැදිලි අනතුරු ඇඟවීම් නිකුත් කර තිබුණි. එහෙත්, එම අනතුරු ඇඟවීම් 'ජාතික හදිසි තත්ත්වයක්' ලෙස සලකා පෙර සූදානම් වීමේ යාන්ත්රණයක් රජය විසින් ක්රියාත්මක නොකිරීම හේතුවෙන් විපතේ බලපෑම දෙගුණ තෙගුණ විය.
විශේෂඥ ආයතන (Met Dept, NBRO) ලබා දෙන දත්ත, ක්ෂණික ප්රතිපත්තිමය තීරණ බවට පරිවර්තනය කිරීමට දේශපාලන නායකත්වය අසමත් වීම මෙහි මූලික ගැටලුවයි.
සම්පත් කළමනාකරණය සහ සදාචාරාත්මක බිඳ වැටීම
ආපදාවක් අතරතුර සම්පත් භාවිතය පවතින්නේ ඉතා සංවේදී මට්ටමකය. මෙවර ආපදා තත්ත්වයේදී වාර්තා වූ වඩාත්ම කම්පන සහගත පුවත නම්, සීමිත ගුවන් සම්පත් (හෙලිකොප්ටර් යානා) දේශපාලනඥයෙකුගේ "ගුවන් නිරීක්ෂණ චාරිකාවක්" සඳහා යොදා ගැනීමයි.
ආපදා කළමනාකරණ මූලධර්ම අනුව ගුවන් යානා වැනි දුර්ලභ සම්පත් භාවිත කළ යුතු ප්රමුඛතා අනුපිළිවෙලක් ඇත:
- ජීවිත අවදානමේ පවතින පුද්ගලයින් බේරා ගැනීම (Rescue).
- තුවාලකරුවන් රෝහල් වෙත ගෙනයාම (Medical Evacuation).
- විපතට පත් ප්රදේශවලට අත්යවශ්ය ද්රව්ය බෙදා හැරීම.
දේශපාලනඥයෙකු අහසේ සිට බිම බැලීමෙන් විපතට පත් ජනතාවට ලැබෙන සහනයක් නොමැත. ඒ වෙනුවට සිදුවන්නේ අත්යවශ්ය මෙහෙයුම් සඳහා යෙදවිය හැකි ඉන්ධන සහ කාලය නාස්ති වීමකි. මෙවැනි අවස්ථාවක ගුවන් නිරීක්ෂණ සිදුකළ යුත්තේ හමුදා ප්රධානීන් හෝ විශේෂඥයින් විසිනි. මන්ද, ඔවුන්ට ක්ෂණික උපායමාර්ගික තීරණ ගැනීමේ හැකියාව පවතින බැවිනි.
මූලික අයිතිවාසිකම් සහ නීතිමය වගවීම
2019 පාස්කු ප්රහාරය සම්බන්ධයෙන් ශ්රේෂ්ඨාධිකරණය ලබා දුන් තීන්දුව මගින් තහවුරු වූ කරුණක් නම්, "රාජ්යයේ නොසැලකිල්ල හේතුවෙන් පුරවැසියන්ගේ ජීවිත අහිමි වීම මූලික අයිතිවාසිකම් උල්ලංඝනය කිරීමක්" බවයි. හිටපු ජනාධිපති මෛත්රීපාල සිරිසේන මහතාට වන්දි ගෙවීමට නියම කිරීම මගින් මෙම පූර්වාදර්ශය සැපයුණි.
මෙම නීතිමය තර්කය වර්තමාන කාලගුණික විපතට ද වලංගු වේ. රජයේ වගකිවයුතු ආයතනවල අනතුරු ඇඟවීම් නොසලකා හැරීම නිසා යම් පුරවැසියෙකුට ජීවිතය හෝ දේපළ අහිමි වූයේ නම්, එය දණ්ඩ නීති සංග්රහයට අනුව දඬුවම් ලැබිය හැකි වරදක් මෙන්ම මූලික අයිතිවාසිකම් කඩවීමකි. ස්වභාවික විපතක් වැළැක්විය නොහැකි වුවද, "පෙර සූදානම මගින් හානිය අවම නොකිරීම" රජයේ වගකීම් පැහැර හැරීමකි.
හමුදාවේ කාර්යභාරය සහ අනාගත මාවත
මෙම අඳුරු වලාකුළු අතර රිදී රේඛාවක් ලෙස දිස්වූයේ ශ්රී ලංකා ත්රිවිධ හමුදාවේ ක්රියාකලාපයයි. දේශපාලන නායකත්වයේ අකාර්යක්ෂමතාව හමුවේ, ජීවිත අවදානම පවා නොතකා ක්ෂණිකව ක්රියාත්මක වූයේ හමුදා සාමාජිකයන්ය. ඔවුන් නොවන්නට මරණ සංඛ්යාව මීට වඩා ඉහළ අගයක් ගනු ඇත.
පාස්කු ඉරිදා සිට අද දක්වා ශ්රී ලංකාව ගමන් කරමින් සිටින්නේ එකම විෂම චක්රයකය. එය නම්, 'විශේෂඥ උපදෙස් නොසලකා හැරීම, අර්බුද අවස්ථාවේ දේශපාලන සංදර්ශන පැවැත්වීම සහ අවසානයේ ජනතාවට වන්දි ගෙවීමට සිදුවීම'යි.
මෙම මාරාන්තික චක්රය බිඳ දැමීමට නම්:
- කාලගුණ විද්යා සහ ගොඩනැගිලි පර්යේෂණ ආයතනවල (NBRO) නිර්දේශ අනිවාර්ය නීති ලෙස ක්රියාත්මක කිරීම.
- ආපදා අවස්ථාවලදී දේශපාලන මැදිහත්වීම් ඉවත් කර, හමුදා සහ විශේෂඥ නායකත්වයක් යටතේ මෙහෙයුම් සිදු කිරීම.
- නොසැලකිල්ල හේතුවෙන් සිදුවන හානි සඳහා නායකයින් පුද්ගලිකව වගකිව යුතු බවට නීතිමය ක්රියාමාර්ග දැඩි කිරීම අත්යවශ්ය වේ.
දැන් අවශ්ය වන්නේ ශෝක ප්රකාශ නිකුත් කරන නායකයින් නොව, අනතුර දුටු විගස ක්රියාත්මක වන සැබෑ පාලන තන්ත්රයකි. අනුර කුමාර දිසානායක ජනාධිපතිවරයා ඉදිරියේ ඇති අභියෝගය එයයි.
(ප.ලි. මෙම භයානක සත්යය තේරුම් නොගෙන බලය තිබෙනවා යැයි උද්දච්ඡ වෙමින්, ආපදා සහන ගෙනගොස් කතා පවත්වා දේශපාලනය සැමරීමට යන සියල්ලන් ගැට නොගසන්නේ නම් ඉතිරිව ඇති ජන ප්රසාදයද නොබෝ දිනකින් අතුරුදන්ව යනු ඇත).
