ඊයේ (10) නවදිල්ලියේ රතු කොටුව අසල සිදුවූ පිපිරීමත් සමඟම,
ජාතික වශයෙන් මෙම ස්ථානය පිළිබඳව විශේෂ අවධානයක් යොමු විය. කෙසේ වෙතත්, රතු කොටුව යනු හුදෙක් ඉතිහාසගත ස්මාරකයක් නොව, එය වසර හාරසියයකට ආසන්න කාලයක් තිස්සේ ඉන්දියාවේ දේශපාලන බලය, කලාත්මක ශිල්පය සහ ජාතික නිදහසේ සංකේතය ලෙස නොනැසී පවතින සජීවී උරුමයකි.
මෝගල් අභිමානය: ෂා ජහාන්ගේ දැක්ම සහ රහස්
රතු කොටුව ඉදිවන්නේ 17 වන සියවසේදී, මෝගල් අධිරාජ්‍යයේ උච්චතම අවස්ථාවේදීය. ෂා ජහාන් අධිරාජ්‍යයා විසින් තම නව අගනුවර වන ෂාජහානාබාද් හි මධ්‍යස්ථානය ලෙස මෙය ඉදිකිරීමට නියෝග කළේය. එහි ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය, ඉස්ලාමීය, පර්සියානු, තිමුරිඩ් සහ දේශීය හින්දු සම්ප්‍රදායන්ගේ විශිෂ්ට මුසුවක් වන අතර, එය මෝගල් ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පයේ විශිෂ්ටතම නිදසුනක් ලෙස සැලකේ.
මෙහිදී සුවිශේෂී ඓතිහාසික කරුණු සහ ජනප්‍රවාද පවතී:
- මුල් පැහැය පිළිබඳ රහස: රතු කොටුව 'ලාල් කිලා' (රතු කොටුව) ලෙස හැඳින්වුවද, ඉතිහාසඥයන් පෙන්වා දෙන්නේ එය මුලින්ම ඉදිකර ඇත්තේ රතු වැලිගල්වලින් නොව සුදු හුණුගල් වලින් බවයි. කාලයත් සමඟ සුදු හුණුගල් ගෙවී යාම නිසා, බ්‍රිතාන්‍යයන් විසින් අලුත්වැඩියා කිරීමේදී එයට රතු වර්ණය ආලේප කර ඇති අතර, එය පසුව 'රතු කොටුව' ලෙස ප්‍රචලිත විය.
- අතුරුදහන් වූ නිධන්: රතු කොටුවේ භූගතව රහස් උමං මාර්ග ජාලයක් සහ අධිරාජ්‍යයා විසින් සඟවා තැබූ නිධන් පවතින බවට පැරණි කතා පරම්පරාවෙන් පරම්පරාවට පැවත එයි. මෙම ජනප්‍රවාදය රතු කොටුව වටා ඇති අද්භූත බව වැඩි කරයි.
බලය සහ පරිහානිය: මයුර සිංහාසනයේ ඉරණම
වසර දෙසීයකට වැඩි කාලයක් රතු කොටුව මෝගල් අධිරාජ්‍යයේ දේශපාලන මධ්‍යස්ථානය විය. රාජ සභා පැවති දීවාන්-ඊ-ආම් සහ දීවාන්-ඊ-ඛාස් වැනි ශාලා හරහා මෝගල් පාලනයේ අභිමානය හා පරිහානිය යන දෙකම පිළිබිඹු විය.
- මයුර සිංහාසනය සහ කොහිනූර් කොල්ලය: මෝගල් යුගයේ රතු කොටුවේ අභිමානය කියා පෑවේ දීවාන්-ඊ-ඛාස් ශාලාවේ තැන්පත් කර තිබූ සුප්‍රකට, මැණික් හා කොහිනූර් දියමන්තියෙන් සරසා තිබූ මයුර සිංහාසනය (Peacock Throne) මගිනි. 1739 දී පර්සියානු ආක්‍රමණිකයා වූ නාදිර් ෂා විසින් දිල්ලිය ආක්‍රමණය කළ අවස්ථාවේදී, ඔහු මෙම සිංහාසනය ඇතුළු මෝගල් අධිරාජ්‍යයේ වටිනා වස්තු රාශියක් කොල්ලකා පර්සියාවට රැගෙන ගියේය. මෙම සිදුවීම, රතු කොටුව කේන්ද්‍ර කරගත් ඉන්දීය අධිරාජ්‍යයේ කීර්තිය බිඳ වැටීමේ ආරම්භක සලකුණ ලෙස ඉතිහාසයේ සටහන් වේ.
නිදහස අත්පත් කර ගැනීම සහ යටත් විජිතයේ විනාශය
1857 සිපෝයි කැරැල්ලේදී රතු කොටුව කැරලිකරුවන්ගේ මූලස්ථානයක් ලෙස ක්‍රියා කළ අතර, කැරැල්ල මැඬ පැවැත්වීමෙන් පසු බ්‍රිතාන්‍යයන් විසින් අවසන් මෝගල් අධිරාජ්‍යයා වූ බහදූර් ෂා සෆාර් අත්අඩංගුවට ගෙන පිටුවහල් කරන ලදී.
- යටත් විජිතයේ විනාශය: 1857 න් පසු බ්‍රිතාන්‍ය හමුදා රතු කොටුව සිය හමුදා කඳවුරක් බවට පත් කළ අතර, මෝගල්වරුන්ගේ පෞද්ගලික මැදිරි සහ උද්‍යාන රාශියක් හමුදා බැරැක්ක තැනීම සඳහා විනාශ කරන ලදී. මෙහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, රතු කොටුවේ මුල් මෝගල් කලාත්මක බවට හානි වූ අතර, එය යටත් විජිත පාලනයේ සංකේතයක් බවට පත් විය.
ජාතික නිදහසේ ජීවමාන සංකේතය
රතු කොටුව ඉන්දියානුවන්ගේ හදවත් තුළ සුවිශේෂී ස්ථානයක් හිමිකර ගන්නේ බ්‍රිතාන්‍ය යටත් විජිත පාලනය අවසන් වූ පසුය.
- නිදහස් දින කතාව: 1947 අගෝස්තු 15 වැනිදා ඉන්දියාව නිදහස ලැබූ විට, ඉන්දියාවේ පළමු අගමැති වූ ජවහර්ලාල් නේරු විසින් ප්‍රථම වතාවට ජාතික ධජය ඔසවමින් නිදහස් දින කතාව පැවැත්වූයේ රතු කොටුවේ ලහෝරි ගේට්ටුව මත සිටය.
- සම්ප්‍රදාය: එතැන් පටන්, සෑම වසරකම නිදහස් දිනයේදී, ඉන්දීය අග්‍රාමාත්‍යවරයා එම ස්ථානයේ සිට ජාතිය අමතන සම්ප්‍රදාය අද දක්වාම පවතී.
රතු කොටුව අදටත් ඉන්දියානුවන්ට ජාතික අභිමානයේ සංකේතයක් ලෙස පවතී. එය මෝගල් අධිරාජ්‍යයේ අලංකාරය, බ්‍රිතාන්‍ය පාලනයේ දුක්ඛිත අවධිය සහ නවීන ඉන්දියාවේ නිදහස යන සියලු ඓතිහාසික සිදුවීම් එක් තැනකදී එක් කරන, නොනැසී පවතින ජාතික උරුමයකි.
