ශ්‍රී ලංකාවේ නිදහස් සෞඛ්‍ය සේවාව මේ වන විට දැඩි සත්කාර ඒකකයේ ප්‍රතිකාර ලබන රෝගියෙකුගේ තත්ත්වයට පත්ව තිබේ.
රජයේ රෝහල් පද්ධතිය තුළ මූලික ප්‍රතිජීවක ඖෂධයේ සිට රුධිරයේ සීනි මට්ටම පරීක්ෂා කරන ග්ලූකෝස් පටිය (Glucose strip) දක්වා දැඩි හිඟයක් නිර්මාණය වී ඇත. පුදුමයට කරුණ නම්, මෙම හිඟය පවතින්නේ සෞඛ්‍ය අමාත්‍යාංශයට වෙන් කළ මුදලින් 70%ක්ම වියදම් නොකර ඉතිරිව පවතින පසුබිමක වීමයි.
මෙය හුදෙක් මුදල් නොමැතිකම නොව, පරිපාලනයේ පවතින අකාර්යක්ෂමතාවය සහ "වැඩ බැරි ටාසන්ලාගේ" ක්‍රියාකලාපය නිසා සිදුවන්නක් බව වෛද්‍ය හා සිවිල් අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ වෛද්‍යවරුන්ගේ වෘත්තීය සමිති සන්ධානයේ සභාපති විශේෂඥ වෛද්‍ය චමල් සංජීව පෙන්වා දෙයි.
ජීවිතයත් මරණයත් අතර සටනක්: ඖෂධ හිඟයේ යථාර්ථය
රෝහල් පද්ධතිය තුළ පවතින ඖෂධ හිඟය සුළුපටු නොවේ. ජීවිතාරක්ෂක සහ අත්‍යවශ්‍ය ඖෂධ වර්ග රැසක් රජයේ රෝහල්වල නොමැති වීම නිසා රෝගීන්ගේ ජීවිත දැඩි අවදානමකට ලක්ව ඇත. වෛද්‍ය චමල් සංජීව පෙන්වා දෙන පරිදි පහත සඳහන් ප්‍රබල ඖෂධවල දැඩි හිඟයක් පවතී.
- ප්‍රතිජීවක ඖෂධ (Antibiotics): බැක්ටීරියා ආසාදන සඳහා ලබා දෙන Cefotaxime, Cefixime සහ Amikacin වැනි ප්‍රබල ඖෂධ හිඟය බරපතල තත්ත්වයකි.
- ශ්වසන රෝග සඳහා: හුස්ම ගැනීමේ අපහසුතා ඇති රෝගීන් නෙබියුලයිස් (Nebulize) කිරීමට යොදා ගන්නා Salbutamol ද්‍රාවණ සහ Isoprenaline හිඟය හදිසි ප්‍රතිකාර ඒකකවලට දැඩි බලපෑමක් එල්ල කරයි.
- වෙනත් අත්‍යවශ්‍ය ඖෂධ: වමනය පාලනයට දෙන IV Metoclopramide වැනි එන්නත් පවා නොමැති වීමෙන් රෝගීන් දැඩි පීඩාවට පත්ව සිටී.
මීට අමතරව, දියවැඩියා රෝගීන්ගේ රුධිර සීනි මට්ටම පරීක්ෂා කරන Blood Glucose strips රෝහල් වාට්ටු තුළ නොමැති වීම නිසා වෛද්‍ය කාර්ය මණ්ඩලයට නිසි ප්‍රතිකාර තීරණය කිරීමට නොහැකි වී ඇති අතර, එය රෝගීන්ගේ ජීවිත අවදානම ඉහළ දමන්නකි.
රසායනාගාර ජාවාරම සහ රෝගියා ගසාකෑම
කොළඹ ජාතික රෝහල ඇතුළු ප්‍රධාන රෝහල්වල අත්‍යවශ්‍ය රසායනාගාර පරීක්ෂණ සඳහා අවශ්‍ය ප්‍රතික්‍රියක (Reagents) නොමැති වීම තවත් බරපතල ගැටලුවකි. මෙහි ප්‍රතිඵලය වී ඇත්තේ අහිංසක රෝගීන්ට අධික මුදලක් ගෙවා පෞද්ගලික අංශයෙන් මෙම පරීක්ෂණ සිදු කර ගැනීමට සිදුවීමයි.
"රෝහල්වලට අවශ්‍ය රසායන ද්‍රව්‍ය අඩු මුදලට මිලදී ගැනීමට කටයුතු යොදනවා වෙනුවට, රෝගීන්ව දිගින් දිගටම බාහිර රසායනාගාර වෙත යොමු කිරීම පිටුපස සංවිධානාත්මක ජාවාරමක් තිබේදැයි සැක මතු වේ."
- වෛද්‍ය චමල් සංජීව.
එසේම, ප්‍රධාන පෙළේ රෝහල්වල CT, MRI සහ Angiogram වැනි විකිරණ තාක්ෂණ පරීක්ෂණ සඳහා පවතින යන්ත්‍ර අක්‍රීය වීම හෝ පහසුකම් නොමැති වීම නිසා මාස ගණන් දිගු පෝලිම් නිර්මාණය වී ඇත. මෙය හෘද රෝගීන් සහ පිළිකා රෝගීන් වැනි කඩිනම් ප්‍රතිකාර අවශ්‍ය පිරිසට මරණීය වරෙන්තුවක් වැනිය.
මුදල් තිබියදීත් වැඩ බැරි පරිපාලනය
වත්මන් සෞඛ්‍ය අර්බුදයේ කණගාටුදායකම කරුණ නම් මෙය මුදල් ප්‍රතිපාදන නොමැතිකම නිසා සිදුවන්නක් නොවීමයි. පසුගිය අයවැයෙන් සෞඛ්‍ය අමාත්‍යාංශයට වෙන් කළ මුදලින් 70% කට ආසන්න ප්‍රමාණයක් භාවිතා කිරීමට වත්මන් පරිපාලනය අසමත් වී ඇත.
මුදල් තිබියදීත් ඖෂධ ගෙන්වා ගැනීමට නොහැකි වීම, වංචා හා දූෂණ සම්බන්ධයෙන් විගණකාධිපතිවරයා පෙන්වා දෙන කරුණු සෞඛ්‍ය ලේකම්වරයා විසින් නොසලකා හැරීම සහ පරිපාලනමය අකාර්යක්ෂමතාවය මෙම ඛේදවාචකයේ සැබෑ හේතු සාධක වේ. ප්‍රාදේශීය වශයෙන් ඖෂධ මිලදී ගැනීමට සිදුවීම නිසා රජයට අමතර විශාල පාඩුවක්ද සිදුවෙමින් පවතී.
කඩිනම් විසඳුම් අත්‍යවශ්‍යයි
"නලින්ද ජයතිස්සලා" වැනි දේශපාලන නායකත්වයන්ගෙන් සෞඛ්‍ය ක්ෂේත්‍රයේ " සිස්ටම් චේන්ජ්" එකක් බලාපොරොත්තු වුවද, පරිපාලනය සහ ආණ්ඩුකරණයේදී "වැඩ බැරි ටාසන්" න්‍යාය නිසා රෝගීන් මහ මග මියයන තත්ත්වයක් උද්ගතව ඇත.
මෙම තත්ත්වය පාලනය කිරීමට නම්:
- වහාම ඖෂධ මාෆියාවෙන් ගැලවී හිඟ ඖෂධ සහ ප්‍රතික්‍රියක ගෙන්වීමට ඇති බාධා ඉවත් කිරීම.
- වියදම් නොකළ ප්‍රතිපාදන කඩිනමින් රෝගී සත්කාර සඳහා යොමු කිරීම.
- රසායනාගාර සහ ඖෂධ ජාවාරම් පිළිබඳ විධිමත් පරීක්ෂණයක් පැවැත්වීම.
කෙසේ වුවද ජනාධිපතිවරයාගේ ඍජු මැදිහත්වීම මෙම මොහොතේ අත්‍යවශ්‍ය බව වෛද්‍ය වෘත්තිකයෝ පෙන්වා දෙති. එසේ නොවුනහොත් නිදහස් සෞඛ්‍ය සේවාව යනු හුදෙක් නාම පුවරුවකට පමණක් සීමා වනු ඇතැයි ඔවුන් පවසති.
ජනාධිපතිගේ 'වචන ඖෂධය' සහ ආණ්ඩුකරණයේ නිරුවත
රට තුළ මෙවැනි අර්බුදයක් පැන නැගුණු සෑම අවස්ථාවකම දක්නට ලැබෙන පොදු රටාවක් තිබේ. එනම්, අදාළ අංශ භාර නිලධාරීන් සහ අමාත්‍යවරුන් අසමත් වන විට, ජනාධිපතිවරයා වහාම මැදිහත් වී ඒ පිළිබඳව අදහස් දැක්වීමයි. ජනාධිපතිවරයාගේ එම මැදිහත්වීම සහ කතාව තුළින් සමාජය තුළ යම් තාවකාලික සන්සුන් භාවයක් හෝ බලාපොරොත්තුවක් ඇති වන බව සැබෑය. නමුත් ගැඹුරින් විමසා බැලීමේදී මෙම ක්‍රියාවලිය තුළින් ගම්‍ය වන්නේ ආණ්ඩුවේ බරපතල "ආණ්ඩුකරණ නොහැකියාවයි" (Failure of Governance).
සෞඛ්‍ය අමාත්‍යාංශයේ ලේකම්වරයාගේ සිට පහළට ඇති යාන්ත්‍රණයත්, විෂය භාර දේශපාලන අධිකාරියත් නිසි ලෙස ක්‍රියාත්මක වන්නේ නම් ජනාධිපතිවරයාට ග්ලූකෝස් පටියේ සිට සහල් ඇටය දක්වා ප්‍රශ්නවලට මැදිහත් වීමට සිදුවන්නේ නැත. අර්බුදයක් ඇති වූ සැනින් ජනාධිපතිවරයා පැමිණ "ගිනි නිවීමට" සිදුවීමෙන් පෙනී යන්නේ, ආණ්ඩුවේ සාමාන්‍ය පරිපාලන යන්ත්‍රය අකර්මණ්‍ය වී ඇති බවයි.
වෛද්‍ය චමල් සංජීව පෙන්වා දෙන පරිදි අයවැයෙන් වෙන් කළ මුදලින් 70%ක් ඉතිරිව තිබියදීත් රෝගීන් මිය යන්නේ නම්, එම මුදල් කළමනාකරණය කිරීමට පත් කර සිටින නිලධාරීන් සහ ඊට නායකත්වය දෙන දේශපාලනඥයින් (නලින්ද ජයතිස්සලා වැනි අය) කරන්නේ කුමක්ද යන ප්‍රශ්නය මතු වේ.
ජනාධිපතිවරයාගේ කතාවලින් ජනතා ආකර්ෂණය දිනා ගැනීමට හෝ ප්‍රශ්නය යටපත් කිරීමට හැකි වුවද, එය පිළිකාවකට පිටතින් ආලේප කරන වේදනා නාශකයක් පමණි. එයින් පද්ධතියේ අසාර්ථකත්වය (System Failure) වසා දැමිය නොහැක.
ජනාධිපතිවරයාට සෑම දෙයකටම මයික්‍රොෆෝනය අතට ගැනීමට සිදුවීම යනු, ඔහු වටා සිටින "වැඩ බැරි ටාසන්ලා"ගේ අකාර්යක්ෂමතාවයත්, සමස්තයක් ලෙස ආණ්ඩුවේ යාන්ත්‍රණය බිඳ වැටී ඇති ආකාරයත් ප්‍රදර්ශනය කරන කැඩපතක් බව දේශපාලන විචාරකයෝ පෙන්වා දෙති.
මේ මොහොතේ රෝගීන්ට අවශ්‍ය වන්නේ ජනාධිපතිවරයාගේ සැනසිලිදායක වචන නොව, රෝහලේ වාට්ටුවට ලැබෙන ප්‍රතිජීවක එන්නතයි. ජනාධිපතිවරයා මැදිහත් වී කතා කිරීමෙන් ප්‍රශ්නය සමනය කිරීම හොඳ ප්‍රවණතාවක් ලෙස පෙනුනද, දිගින් දිගටම එය සිදුවීමෙන් පසක් වන්නේ රට පාලනය කිරීමට විධිමත් පද්ධතියක් (System) නොමැති බවත්, ඇත්තේ පුද්ගල චරිත මත යැපෙන අස්ථාවර පාලනයක් බවත්ය.
@සමාරා පරණවිතාන
