පාකිස්තානයේ බිඳෙනසුළු ආර්ථිකය පිළිබඳව ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල (IMF) දැඩි කනස්සල්ල පළ කර ඇති බවත්,
අපේක්ෂා කළ මාණ්ඩලික මට්ටමේ ගිවිසුම (SLA) අත්සන් නොකර එහි දූත පිරිස වොෂින්ටනයට ආපසු ගොස් ඇති බවත් විදෙස් මාධ්‍ය වාර්තා කරයි.
මෙමගින් පාකිස්තානයට ලැබීමට තිබූ ඩොලර් බිලියනයක පමණ ඊළඟ ණය වාරිකය අත්හිටුවා ඇති අතර, එය රටේ මූල්‍ය විනය සහ ව්‍යුහාත්මක ප්‍රතිසංස්කරණ සඳහා ඇති කැපවීම පිළිබඳ ප්‍රශ්න මතු කරයි.
IMF කනස්සල්ලට හේතු
දිගු සාකච්ඡා පැවතියද, අයවැය වැරදි කළමනාකරණය, පාරාන්ධ වියදම් සහ ඉහළ යන ආරක්ෂක වියදම් පිළිබඳව IMF සිය කනස්සල්ල පළ කරමින්, ප්‍රතිසංස්කරණ ක්‍රියාත්මක කිරීමට පාකිස්තානය ඉල්ලා සිටි "සහන කාලය" ප්‍රතික්ෂේප කර ඇත.
- 2025-26 මූල්‍ය වර්ෂය සඳහා ආරක්ෂක වියදම් සියයට 20කින් ඉහළ නැංවීම පිළිබඳව IMF ප්‍රශ්න කර තිබේ. මෙය, ඉන්දියාව සමඟ පැවති ගැටුම් වැනි දේ හේතු ලෙස පාකිස්තාන බලධාරීන් පැහැදිලි කිරීමට උත්සාහ කළත්, ආර්ථිකය අස්ථාවර අවධියක මෙවැනි වියදම් ඉහළ දැමීම ණයහිමියාගේ විශ්වාසය පළුදු කර ඇත.
- පසුගිය මාස හය තුළ ඩොලර් බිලියන 2-2.5 කට ආසන්න අමතර, පැහැදිලි කළ නොහැකි වියදම් පිළිබඳව IMF අවධානය යොමු කර ඇත. මූල්‍ය අක්‍රමිකතා ලෙස සැලකෙන මෙවැනි පාරාන්ධ වියදම්, විශේෂයෙන්ම ආරක්ෂක මෙහෙයුම් සඳහා නිර්මාණය කර ඇති විශේෂ අරමුදල් සම්බන්ධයෙන් IMF විනිවිදභාවය ඉල්ලා තිබේ.
- පාකිස්තානයේ ආර්ථිකය දිගින් දිගටම IMF ණය මත යැපීම, ප්‍රතිපත්ති විශ්වසනීයත්වය බිඳෙනසුළු මට්ටමකට ගෙනැවිත් ඇති අතර, ආයෝජකයන්ගේ විශ්වාසය හීන වීමට හේතු වී තිබේ. ණය වාරිකයක් ප්‍රමාද වීම, බාහිර සංචිත සහ මුදල් ඒකකය ස්ථාවර කර ගැනීම සඳහා අත්‍යවශ්‍ය වන අනෙකුත් ගෝලීය ආයතනවල අරමුදල් අවහිර කරයි.
IMF ණය සහ සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවල්: ගෝලීය ප්‍රවණතාවක්
IMF ණය වැඩසටහන් සාමාන්‍යයෙන් හඳුන්වා දෙන්නේ රටක බරපතල ආර්ථික අර්බුදයක් හෝ විදේශ විනිමය හිඟයක් ඇති වූ විට සහ එමගින් ගෙවුම් ශේෂය ස්ථාවර කර ගැනීමටය. කෙසේ වෙතත්, ඔබේ නිරීක්ෂණය නිවැරදියි, බොහෝ සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවල් දිගුකාලීනව IMF ණය මත යැපීමෙන් බරපතල ප්‍රතිවිපාකවලට මුහුණ දී තිබේ.
පාකිස්තානය 1958 සිට මේ දක්වා 25 වතාවකට ආසන්න සංඛ්‍යාවක් IMF ණය ලබාගෙන තිබේ. බොහෝ අවස්ථාවලදී ණය මගින් ක්ෂණික සහනයක් ලැබුණද, පුළුල් බදු පදනමක් නිර්මාණය කිරීම, රාජ්‍ය වියදම් විධිමත් කිරීම සහ බලශක්ති අංශය ප්‍රතිසංස්කරණය කිරීම වැනි යටිතල පහසුකම් ප්‍රතිසංස්කරණ ක්‍රියාත්මක කිරීමට අසමත් වී ඇත. අවසානයේදී ඉතිරි වී ඇත්තේ නැවත නැවතත් ණය බරකි.
දකුණු ආසියාව, අප්‍රිකාව සහ ලතින් ඇමරිකාව වැනි කලාපවල රටවල් විශාල ප්‍රමාණයක් IMF සහ වෙනත් බහුපාර්ශ්වික ණය ආයතනවල කොන්දේසි හේතුවෙන් තම ජාතික ප්‍රතිපත්ති ස්වාධීනත්වය පවරා දීමට සිදුව ඇත. මෙම ණය වැඩසටහන් බොහෝ විට සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවල් සඳහා ඉහළ පොලී අනුපාත පනවන අතර, නිසි ප්‍රතිසංස්කරණ නොමැති විට ණය උගුලෙන් මිදීම දුෂ්කර වේ. එමනිසා, බොහෝ රටවල් දැන් ණය ලබාගැනීමෙන් වැලකී සිටීමට හෝ වෙනත් මූල්‍ය මාර්ග සෙවීමට උත්සාහ කරති.
ශ්‍රී ලංකාවේ තත්ත්වය සහ අනාගතය
වර්තමානයේ ශ්‍රී ලංකාව IMF ණය වැඩසටහනක් යටතේ ක්‍රියාත්මක වන අතර, එය මූල්‍ය අර්බුදයෙන් ගොඩ ඒමට යම් ධනාත්මක බවක් පෙන්නුම් කරන බව සත්‍යයකි. උද්ධමනය අඩු වීම, විදේශ විනිමය සංචිත යථා තත්ත්වයට පත්වීම සහ ආර්ථික ස්ථාවරත්වයේ මූලික ලක්ෂණ මතුවීම මෙයට උදාහරණ වේ.
කෙසේ වෙතත්, දිගුකාලීන අවදානම වන්නේ, ණය සඳහා පොලී සහ ණය වාරික ගෙවීම ආරම්භ වීමත් සමඟ ඇතිවන බදු බරයි:
2024 වර්ෂයේදී ශ්‍රී ලංකාව සිය ආදායමෙන් සියයට 67ක් පමණ පොලී ගෙවීම් සඳහා වෙන් කළ අතර, සෞඛ්‍ය සහ අධ්‍යාපනය සඳහා ඒකාබද්ධව වෙන් කළේ සියයට 16ක් පමණි. පහළ-මැද ආදායම් ලබන රටවල් සඳහා සාමාන්‍ය පොලී ගෙවීම් අනුපාතය ආදායමෙන් 20%ක් පමණ වේ. මෙම දත්ත මගින් පෙන්නුම් කරන්නේ ජනතාව මත පැටවී ඇති දැවැන්ත මූල්‍ය බරයි.
IMF කොන්දේසි සපුරාලීම සඳහා අයවැය ප්‍රාථමික අතිරික්තයක් (primary budget surplus) ලබා ගැනීමට සිදුවීම, දැඩි කප්පාදු පියවරයන්ට මග පාදයි. මෙය සමාජ ආරක්ෂණ, සෞඛ්‍ය සහ අධ්‍යාපනය වැනි අත්‍යවශ්‍ය සේවාවන් සඳහා වෙන් කරන මුදල් අඩු කිරීමට හේතු වන අතර, අවසානයේදී මෙම බර දරන්නට සිදුවන්නේ සාමාන්‍ය ජනතාවටය.
අතීතයේදී ශ්‍රී ලංකාව IMF වැඩසටහන් 16කට සම්බන්ධ වී ඇති අතර, ඉන් අඩක් පමණ අවසන් කිරීමට පෙර අත්හැර දමා තිබේ. මෙයට ප්‍රධාන හේතුවක් වන්නේ ප්‍රතිසංස්කරණ විඩාව (Reform Fatigue) යි. අමාරුවෙන් ලබාගත් ජයග්‍රහණ ආපසු හැරී යාමට සහ ආර්ථික වර්ධනය නැවත බිඳ වැටීමට එය හේතු විය හැක.
පාකිස්තාන අර්බුදය යනු ණය මත යැපීමේ චක්‍රය බිඳ දැමීමට සහ මූල්‍ය විනය තහවුරු කිරීමට අපොහොසත් වන රටකට අත්වන ඉරණම පිළිබඳ පැහැදිලි උදාහරණයකි. ශ්‍රී ලංකාවට මෙම අත්දැකීම්වලින් වැදගත් පාඩමක් ගත හැකිය. ක්ෂණික ආර්ථික ස්ථාවරත්වයක් ලබා දීමට IMF ණය වැඩසටහන් උපකාරී වුවද, රටට සැබෑ තිරසාර වර්ධනයක් කරා යාමට නම්, බදු ආදායම් ඉහළ නැංවීම, රාජ්‍ය වියදම්වල විනිවිදභාවය සහ වගවීම සහතික කිරීම සහ දූෂණය තුරන් කිරීම වැනි ව්‍යුහාත්මක ප්‍රතිසංස්කරණ නොනවත්වා ඉදිරියට ගෙන යා යුතුය. එසේ නොවුවහොත්, පොලී ගෙවීම් සහ ණය වාරිකවල සදාකාලික බරක් ජනතාව මත පැටවෙනු ඇත.
#සමාරා
