තොරතුරු දැනගැනීමේ අයිතිය අර්බුදයේ: ක්‍රෝනික අඩුව හා දේශපාලන කප්පාදුව

තොරතුරු දැනගැනීමේ අයිතිවාසිකම් කොමිෂන් සභාව (RTIC) විසින් මෑතකදී නිකුත් කරන ලද ප්‍රකාශය ශ්‍රී ලංකාවේ

යහපාලනය සහ විනිවිදභාවය පිළිබඳව ඇති බරපතළම ප්‍රශ්නය මතු කරයි. ලෝක ප්‍රජාවගේ පැසසුමට ලක් වූ තොරතුරු දැනගැනීමේ පනත (RTI Act) දුර්වල කිරීමට දේශපාලන බලවේග උත්සාහ දරන බවට අනතුරු අඟවන කොමිෂන් සභාව, ඊට සමගාමීව තම ස්වාධීනත්වය හිතාමතාම අඩාල කර ඇති ආකාරය හෙළිදරව් කරයි.

අධිකරණමය කාර්යයට බාධා කරන 'ක්‍රෝනික අඩුව'

RTIC යනු අර්ධ-අධිකරණ (Quasi-judicial) ආයතනයකි. එනම්, එහි තීරණ අභියාචනාධිකරණවලින් පවා තහවුරු වී ඇති අතර, එය රටේ විනිවිදභාවය තහවුරු කිරීමේ ප්‍රබලතම මෙවලමයි. එහෙත්, කොමිෂන් සභාව නිසි සභාපතිවරයෙකු සහ එක් කොමසාරිස්වරයෙකු නොමැතිව මාස ගණනක් ක්‍රියාත්මක වීම, එහි ආයතනික දුෂ්කරතාවල බරපතළකම පෙන්වයි.

මෙයටත් වඩා බරපතළ වන්නේ, කොමිෂන් සභාව මුහුණ දෙන **'ක්‍රෝනික කාර්ය මණ්ඩල හිඟය'**යි. අභියාචනා විශාල සංඛ්‍යාවක් හසුරුවා ගැනීමට සිටින්නේ සුළු කාර්ය මණ්ඩලයක් පමණි. කොමිෂන් සභාවේ කාර්ය මණ්ඩල ඉල්ලීම් මුදල් අමාත්‍යාංශය හරහා යොමු කිරීමේ ක්‍රියාවලිය අසාධාරණ ලෙස ප්‍රමාද වී ඇත. එක් අවස්ථාවක මෙම ප්‍රමාදය මාස අටක් තරම් වී තිබීම, පාලකයන් විසින් මෙම ස්වාධීන ආයතනය හිතාමතාම අඩපණ කරන්නේද යන සැකය ජනිත කරයි.

(**'"නිදන්ගත කාර්ය මණ්ඩල හිඟය")

ස්වාධීනත්වයේ මූල්‍ය කප්පාදුව

තොරතුරු දැනගැනීමේ පනතේ 13(3) සහ 16 වගන්ති මඟින් RTIC හි මූල්‍ය ස්වාධීනත්වය තහවුරු කිරීම සඳහා වෙනම අරමුදලක් සහ අයවැය වෙන්කිරීමක් නීතියෙන් නියම කර ඇත. එහෙත්, RTIC අවධාරණය කරන්නේ අඛණ්ඩව පැමිණි රජයන් මෙම ව්‍යවස්ථාපිත ආරක්ෂණ ප්‍රතික්ෂේප කර ඇති බවයි.

• 2017 දී ජාතික අයවැයේදී වෙනම මූල්‍ය ප්‍රතිපාදන වෙන් කළද, පසුව එය ඉවත් කර ඇත.
• අයවැය ප්‍රතිපාදන විෂය භාර ආයතනය යටතේ (Ministry of Health and Mass Media) තැබීමෙන් RTIC හි මූල්‍ය හා ක්‍රියාකාරී ස්වාධීනත්වය සම්පූර්ණයෙන්ම බිඳ දමා ඇත.

තමන්ව පරීක්ෂාවට ලක් කරන ආයතනවල අයවැය පාලනය යටතේ කොමිෂන් සභාව තැබීම යනු, ප්‍රායෝගිකව එහි බලය කප්පාදු කිරීමයි.

අභියාචනා ක්‍රියාවලිය පිළිබඳ වැරදි වාර්තාකරණය

තත්ත්වය තවත් දේශපාලනීකරණය කරමින්, ඇතැම් මාධ්‍ය වාර්තා මඟින් කොමිෂන් සභාවේ අයවැය 'කප්පාදු කළා' සහ අභියාචනා 'නොසලකා හැරියා' යනුවෙන් සාවද්‍ය තොරතුරු ප්‍රකාශ කර තිබේ.

RTIC පෙන්වා දෙන්නේ, නඩු කල් තැබීම (Adjournment) යනු නීතිමය සංකීර්ණතා හෝ පාර්ශ්වයන්ගේ ඉල්ලීම් මත ඕනෑම විනිශ්චය සභාවක් තුළ සිදුවන සාමාන්‍ය ක්‍රියාවලියක් බවයි. එසේ වුවද, නිවැරදි කිරීම් සඳහා 'Right of Reply' යැවූ විට පවා පුවත්පත් ඒවා පළ නොකිරීම, මෙම වැරදි වාර්තාකරණය RTIC හි කාර්යයට හිතාමතා කරන ලද බාධාවක් ලෙස දැකිය හැකිය.

RTI පනත සංශෝධනය නොකළ යුතුයි

RTI පනත සංශෝධනය කිරීමේ අවශ්‍යතාවක් නොමැති බව ජාතික සමාජ සාධාරණත්වය සඳහා වූ ව්‍යාපාරය (NMSJ) ද අවධාරණය කරයි. RTI පනත මේ වන විටත් දූෂණ විරෝධී ප්‍රයත්නයන්ට සහය වී ඇති බැවින්, එය දුර්වල කිරීම වෙනුවට රජය කළ යුත්තේ කොමිෂන් සභාවේ මානව සම්පත් හා මූල්‍ය හිඟය වහාම විසඳීමයි.

රටේ විනිවිදභාවයේ සංස්කෘතියක් (embryonic culture of transparency) ඇති කිරීමට RTIC ගත් ක්‍රියාමාර්ග IMF පවා පිළිගෙන ඇත. එහෙත්, මෙම වැදගත් ආයතනය ක්‍රියාත්මක කිරීමට අවශ්‍ය අවම සම්පත් පවා ලබා නොදෙන්නේ නම්, එය රටේ දූෂණය සහ වගවීම වළක්වා ගැනීමට දේශපාලන බලධාරීන් දක්වන කැමැත්ත ප්‍රශ්න කරයි.

තොරතුරු දැනගැනීමේ අයිතිය දුර්වල කිරීමෙන් හෝ කොමිෂන් සභාව හිතාමතා අඩපණ කිරීමෙන්, අවසානයේදී ජනතාවගේ පරමාධිපත්‍ය බලය සහ රටේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී මුලික අයිතිවාසිකම් අහිමි කිරීමේ දේශපාලන න්‍යායපත්‍රයක් ක්‍රියාත්මක වන බවට සැක පහළ වේ. වහාම මෙම තත්ත්වය නිවැරදි කර කොමිෂන් සභාවට ස්වාධීනව ක්‍රියාත්මක වීමට ඉඩ දීම රටේ යහපාලනයට අත්‍යවශ්‍ය වේ.