ජාතියේ සෞඛ්‍ය ආරක්ෂණය වෙනුවෙන් බදු ගෙවන්නන්ගේ මුදලින් වැය කරන ලද රුපියල් බිලියන ගණනක මහජන මුදල් මේ වන විට
"ගඟට ඉනි කැපුවා සේ වී" ඇතැයි ජාතික විගණන කාර්යාලයේ (NAO) විශේෂ විගණන වාර්තාවක් මගින් හෙළි වී තිබේ.
විදෙස් පුහුණුව සඳහා අවස්ථා ලබා ගත් ඇතුළු සිය ගණනක් රජයේ වෛද්‍යවරුන්, තම මූල්‍ය බැඳීම් පියවීමකින් තොරව සේවය අතහැර යාම මෙයට ප්‍රධාන හේතුවයි.
2024 ඔක්තෝබර් 31 වන විට, 2015 සිට ගිවිසුම් කඩ කළ වෛද්‍ය නිලධාරීන් 705 දෙනෙකුගෙන් රුපියල් බිලියන 1.15 ක් සහ විගණනය සඳහා පුද්ගලික ලිපිගොනු පවා ඉදිරිපත් නොකළ තවත් නිලධාරීන් 116 දෙනෙකුගෙන් රුපියල් මිලියන 119 ක් ඇතුළුව, මුළු අයකර ගත යුතු මුදල රුපියල් බිලියන 1.27 ඉක්මවා ඇත.
මෙයට අමතරව, 2022 සිට 2024 දක්වා කාලය තුළ පමණක් විශේෂඥ වෛද්‍යවරුන් ඇතුළු 1,489 දෙනෙකු රට හැර යාම හේතුවෙන් රජයට සහ බදු ගෙවන්නන්ට රුපියල් බිලියන 12.5 ක පමණ වක්‍ර ආර්ථික අලාභයක් ද සිදුව ඇතැයි අධ්‍යයන මගින් ඇස්තමේන්තු කර තිබේ.
|
විස්තරය |
වෛද්‍ය නිලධාරීන් ගණන |
වගකීම පැහැර හැර ඇති මුදල (රු.) |
|
ගිවිසුම් කඩ කළ නිලධාරීන් (2015 සිට) |
705 |
රු. 1.15 බිලියන |
|
විගණනය සඳහා පුද්ගලික ලිපිගොනු ඉදිරිපත් නොකළ නිලධාරීන් |
116 |
රු. 119 මිලියන |
|
මුළු අයකර ගත යුතු මුදල (2024 ඔක්තෝබර් 31 වන විට) |
821+ |
රු. 1.27 බිලියන |
වෛද්‍යවරුන් රට හැර යාමට බලපෑ හේතු
වෛද්‍යවරුන් මෙලෙස සේවය අතහැර යාමේ උග්‍රතම තත්ත්වය වාර්තා වන්නේ 2020 සිට 2022 දක්වා කාලය තුළ වන අතර, එයට බලපෑවේ බහුවිධ සාධක සමූහයකි.
රටේ පැවති දේශපාලන හා ආර්ථික අස්ථාවරත්වය, ආර්ථික අර්බුදයෙන් පසු පැනවූ අධික බදු, අඩු වැටුප්, සහ වඩා හොඳ ජීවන තත්ත්වයක් සඳහා විදේශීය රැකියා අවස්ථා මීට ප්‍රමුඛ වේ. එසේම, රෝහල්වල සම්පත්, උපකරණ සහ කාර්ය මණ්ඩල හිඟය මෙන්ම දුර්වල සේවා තත්ත්වයන් ද වෘත්තිකයන්ගේ ඉවත්වීමට බලපා ඇත. මෙම වෛද්‍යවරුන්ගේ හිඟය හේතුවෙන් සෞඛ්‍ය ක්ෂේත්‍රයේ, විශේෂයෙන්ම ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල සහ විවේචනාත්මක විශේෂඥතාවන්හි සේවාවන් කඩාකප්පල් වී මහජනතාව දැඩි පීඩාවකට පත්ව ඇත.
අභ්‍යන්තර පාලනයේ බිඳ වැටීම සහ විගණකාධිපතිගේ නිර්දේශ
විගණන වාර්තාවට අනුව මෙම මහා පරිමාණ මූල්‍ය අලාභයට ප්‍රධානතම හේතුව වන්නේ සෞඛ්‍ය අමාත්‍යාංශයේ අභ්‍යන්තර පාලන පද්ධතිවල ඇති බරපතල දුර්වලතා යි. ආරක්ෂක තැන්පතු සහ දඩ මුදල් නියමිත වේලාවට එකතු කර ගැනීමට නිලධාරීන් අසමත් වී ඇති අතර, රජයේ වියදමින් පශ්චාත් උපාධි ලබා ගැනීමට අසමත් වූ නිලධාරීන් 68 දෙනෙකු සහ පුහුණුව සම්පූර්ණ නොකර සේවයට වාර්තා නොකළ නිලධාරීන් 71 දෙනෙකු සිටීමෙන් මිලියන ගණනක මහජන මුදල් අපතේ ගොස් ඇත.
එසේම, විශේෂඥ පත්වීම් කළමනාකරණය දුර්වල වීම සහ පළාත් සභා රෝහල් විසින් රාජ්‍ය සේවා කොමිෂන් සභාවට වෙන් කර ඇති පත්වීම් ලබා දීමෙන් තම අධිකාරිය ඉක්මවා කටයුතු කිරීම ද මෙහිදී හෙළි වී ඇත. විගණකාධිපතිවරයා විසින් කඩිනමින් ක්‍රියාත්මක විය යුතු බවට නිර්දේශ කර ඇත්තේ ගිවිසුම් සහ ඇපකර ප්‍රකාශ නිවැරදිව සම්පූර්ණ කර නීත්‍යානුකූලව මුදල් අයකර ගැනීම සක්‍රීය කිරීමත්, සියලු වෛද්‍ය නිලධාරීන්ගේ තොරතුරු ඇතුළත් මධ්‍යගත දත්ත පද්ධතියක් පිහිටුවීමත් ය.
වත්මන් රජය ගෙන ඇති සහ ගැනීමට යෝජිත පියවරයන්
වෛද්‍යවරුන්ගේ නික්ම යාම සහ මූල්‍ය අලාභය පාලනය කිරීම සඳහා වත්මන් රජය විසින් පියවර කිහිපයක් ගෙන ඇති අතර තවත් පියවර යෝජනා වී ඇත.
වෛද්‍යවරුන් රඳවා තබා ගැනීමේ උපාය මාර්ගයක් ලෙස, වෘත්තීය මාර්ග වැඩිදියුණු කිරීම, සේවා තත්ත්වය වැඩිදියුණු කිරීම සඳහා ආයෝජනය කිරීම සහ විදේශගත වූ විශේෂඥ වෛද්‍යවරුන් ආකර්ෂණය කර ගැනීම පිණිස ද්විත්ව පුරවැසි ප්‍රතිපත්ති පිළිබඳව අවධානය යොමු වී ඇත. මුදල් අයකර ගැනීම සම්බන්ධයෙන්, දැනට අක්‍රිය වී ඇති සේවා බැඳුම්කර (Service Bonds) ක්‍රියාත්මක කිරීම වැඩිදියුණු කිරීම සඳහා ප්‍රතිපත්ති විකල්ප සලකා බලමින් පවතී.
විගණන නිර්දේශවලට අනුව, ගිවිසුම් කඩ කරන වෛද්‍යවරුන්ගෙන් මුදල් අයකර ගැනීම සඳහා ශ්‍රී ලංකා වෛද්‍ය සභාව (SLMC) සමඟ සහයෝගී යාන්ත්‍රණයක් සෙවීමටත්, සියලු වෛද්‍ය නිලධාරීන්ගේ දත්ත ඇතුළත් මධ්‍යගත දත්ත පද්ධතියක් පිහිටුවීමටත් පියවර ගනිමින් සිටී.
එසේ වුවද, මුදල් අයකර ගැනීම පිළිබඳ සාකච්ඡා තවමත් ආරම්භ කිරීමට නියමිත බවට සෞඛ්‍ය අමාත්‍යාංශ නිලධාරියෙකුගේ ප්‍රකාශය, පරිපාලනමය අකර්මන්‍යතාවය තවමත් පවතින බවට ඉඟි කරයි.
