වාහන ආනයනය (පෞද්ගලික රථවාහන සහ වාණිජ කටයුතු සඳහා යොදා ගන්නා වාහන) සඳහා වූ මුළු ආනයන වියදම
මේ වසරේ (2025) පළමු මාස නවය සඳහා අමෙරිකානු ඩොලර් මිලියන 1204ක් දක්වා ඉහළ ගොස් ඇත. 2025 වසරේ සැප්තැම්බර් මාසය තුළ මුළු වාහන ආනයන වියදම අමෙරිකානු ඩොලර් මිලියන 286ක් විය.
ප්‍රධාන වශයෙන් වාහන ආනයනය වැඩිවීම හමුවේ සැප්තැම්බර් මාසයේ දී ආනයන වියදම අමෙරිකානු ඩොලර් බිලියන 2ක් ඉක්මවා යාම හේතුවෙන්, මේ වසරේ (2025) සැප්තැම්බර් මාසයේ දී වෙළඳ භාණ්ඩ ගිණුමේ හිඟය අමෙරිකානු ඩොලර් මිලියන 910 දක්වා ඉහළ ගියේය. වාහන ආනයනය යනු සෑම පැත්තෙකින්ම රටට හානිකර තත්වයන් ගෙන දෙන්නකි.
විදේශ සංචිතවලට වූ ඓතිහාසික හා වත්මන් බලපෑම
ශ්‍රී ලංකාව මීට පෙර වාහන ආනයනය සඳහා වාර්තාගත ලෙස විශාල විදේශ විනිමය ප්‍රමාණයක් වැය කර ඇත. විශේෂයෙන් 2015-2018 වැනි කාලසීමාවන්හි වාහන ආනයනය අතිශයින් ඉහළ ගිය අතර, එවැනි වසරවලදී වාහන ආනයනය සඳහා වසරකට ඩොලර් මිලියන 800ක් තරම් විශාල මුදලක් වැය වී ඇති බව වාර්තා වේ.
දැනට පවතින තත්ත්වය අනුව, 2025 වසරේ මුල් මාස 8 තුළ පමණක් වාහන ආනයනය අමෙරිකානු ඩොලර් මිලියන 918ක් දක්වා ළඟා වී ඇත. තවද, වසර අවසන් වීමට පෙර පියවීමට ඇති ණයවර ලිපි (LCs) ඩොලර් බිලියන 1.2 ඉක්මවා ඇත. වාහන ආනයනය සඳහා මෙසේ විශාල මුදලක් වැය වීම නිසා, රට රූුපියල්වලින් ආදායම් උපයා ඩොලර්වලින් වියදම් කිරීමේ අවදානම් සහගත තත්ත්වයකට මුහුණ දෙන බව ආර්ථික විද්‍යාඥයෝ පෙන්වා දෙති. මෙය IMF වැඩසටහන යටතේ විදේශ සංචිත රැස් කිරීමේ ඉලක්කයට බාධාවක් විය හැකිය.
මාර්ග ඝනත්වය සහ වාහන තදබදය
වාහන ඝනත්වය මහාමාර්ගවලට පැමිණීම නිසා අධික ඉන්ධන දහනය, මාර්ග අලුත්වැඩියාවන්, ට්‍රැෆික් වැනි හානිකර තත්වයන් වැඩිවේ. වාහන ආනයනය වැඩිවීම හේතුවෙන් අගනුවර ඇතුළු ප්‍රධාන නගරවල මාර්ග ඝනත්වය සහ වාහන තදබදය (Traffic Congestion) තවදුරටත් උග්‍ර වී ඇත. කොළඹ නගරය තුළ පෞද්ගලික වාහන භාවිතය (Private Transport) සියයට 77ක් තරම් ඉහළ මට්ටමක පවතී. ජනගහන හා වාහන වර්ධනය කොළඹ අගනගරයේ පවතින රථවාහන ප්‍රවාහයට සෘජුවම බලපාන ප්‍රධාන සාධකයක් බව අධ්‍යයනවලින් තහවුරු වී ඇත. මෙම තදබදය නිසා ඉන්ධන දහනය (Fuel Wastage) ඉහළ යාම, ආර්ථික පාඩු සහ වාහනවල මෙහෙයුම් පිරිවැය ඉහළ යාම සිදු වේ.
පරිසරයට වන බරපතල බලපෑම්
මාර්ගවල වාහන සංඛ්‍යාව වැඩිවීම, පාරිසරික ගුණාත්මක භාවයට සෘජුවම බලපාන බව පර්යේෂණ මඟින් ඔප්පු වී ඇත. 2016-2022 අතර කාලය තුළ සමස්ත ප්‍රවාහන අංශයෙන් සිදුවන ෆොසිල CO2 විමෝචනයෙන් සියයට 96ක් සඳහා මාර්ග ප්‍රවාහනය දායක වී ඇත. ප්‍රවාහන කටයුතු සඳහා බලශක්ති පරිභෝජනය වැඩිවීම, කාබන්ඩයොක්සයිඩ් ($CO_2$) ඇතුළු හරිතාගාර වායු විමෝචනය වැඩි කිරීමට ප්‍රධාන හේතුවක් වී ඇත. ප්‍රධාන වශයෙන් වායු දූෂනය, ශබ්ද දූෂනය වැනි හානිකර තත්වයන් උත්සන්න වීමට වාහන ආනයනය ප්‍රබල ලෙස බලපායි.
ප්‍රතිපත්තිමය ස්ථාවරත්වය පිළිබඳ ගැටලු
ඉහත දත්ත හා කරුණු සැලකිල්ලට ගැනීමේදී, ජාතික ජන බලවේගය (NPP) වැනි සාම්ප්‍රදායිකව වාමාංශික හෝ දේශීයත්වය මුල් කරගත් ප්‍රතිපත්ති වෙනුවෙන් පෙනී සිටින පක්ෂයක් විසින් මෙවැනි තීරණාත්මක අවස්ථාවකදී වාහන ආනයනය යළි ලිහිල් කිරීමට නැඹුරු වීම කණගාටුවට කරුණක් බවට විචාරකයින් මත පළ කරයි. දේශීය නිෂ්පාදනය සහ දේශීය කර්මාන්ත ශක්තිමත් කිරීම තුළින් ස්ථාවර ආර්ථිකයක් ගොඩනැගීමට යැයි කියන මෙවැනි ආණ්ඩුවක්, කෙටි කාලීන රේගු ආදායම් ඉලක්ක සපුරා ගැනීම සඳහා විදේශ විනිමය සංචිතවලට දැඩි පීඩනයක් එල්ල කරන සහ රටේ යටිතල පහසුකම් වලට අහිතකර බලපෑම් ඇති කරන ප්‍රතිපත්තියක් වෙත නැවත යොමු වීමෙන්, රට ගොඩනැගීම සම්බන්ධයෙන් ඔවුන්ට ඔවුන්ගේම ක්‍රමයට පැහැදිලි දර්ශනයක් හෝ ස්ථාවර ප්‍රතිපත්ති රාමුවක් නොමැති බව එයින් ගම්‍ය වන බවට ඇතැම් දේශපාලන විශ්ලේෂකයින් ප්‍රකාශ කරති. මෙය අතිශය කණගාටුදායක තත්වයකි.
