පරිසර දූෂණය අවම කිරීමේ අරමුණින්, අද (නොවැම්බර් 01) සිට ක්‍රියාත්මක වන පරිදි වෙළෙන්දන් විසින්
පාරිභෝගිකයන්ට පොලිතින් ශොපින් බෑග් නොමිලේ ලබාදීම තහනම් කර තිබේ. පාරිභෝගික කටයුතු පිළිබඳ අධිකාරිය (CAA) විසින් නිකුත් කරන ලද ගැසට් නිවේදනයට අනුව, මෙම බෑග් සඳහා සාධාරණ මිලක් අය කළ යුතු අතර, එම මුදල පාරිභෝගික බිල්පතෙහි පැහැදිලිව සඳහන් කළ යුතුය.
CAA හි වැඩබලන අධ්‍යක්ෂිකා සමන්ති කරුණාරත්න මහත්මිය පෙන්වා දුන්නේ, මෙම නියෝගය මගින් අඩු ඝනත්ව පොලිඑතිලීන් (LDPE) සහ රේඛීය අඩු ඝනත්ව පොලිඑතිලීන් (LLDPE) අමුද්‍රව්‍යවලින් සාදන ලද, සිලි-සිලි බෑග් ලෙස සාමාන්‍යයෙන් හඳුන්වනු ලබන, භාණ්ඩ රැගෙන යාම සඳහා හසුරු සහිත ඕනෑම ප්‍රමාණයේ බෑග් ඉලක්ක කරන බවයි.
මෙම නව රෙගුලාසිය හරහා මතුවන පාරිසරික අභියෝග, භාවිතයේ වෙනස්කම් සහ ඉදිරි මග පිළිබඳ විවිධ තොරතුරු මූලාශ්‍ර ඔස්සේ සිදුකළ විග්‍රහයක් පහත දැක්වේ.
1. ශොපින් බෑග් පරිසරයට හානි වන ආකාරය
තනි භාවිත ප්ලාස්ටික් (Single-Use Plastics - SUPs) යනු පරිසරයට බරපතල තර්ජනයක් එල්ල කරන ප්‍රධාන සාධකයයි. ශ්‍රී ලංකාවේ සමස්ත ප්ලාස්ටික් අපද්‍රව්‍යවලින් සියයට 70ක් පමණ තනි භාවිත ප්ලාස්ටික් වලින් සමන්විත වන අතර, ශොපින් බෑග්ද ඊට අයත් වේ.
- ජල මාර්ග අවහිර වීම: නාගරික ප්‍රදේශවල කානු පද්ධති සහ ජල මාර්ග අවහිර වීමට ප්‍රධානතම හේතුවක් වන්නේ නිසි පරිදි බැහැර නොකරන ලද පොලිතින් බෑග් ය. මෙය නායයෑම් සහ ගංවතුර තත්ත්වයන් උග්‍ර කිරීමට හේතු වේ.
- සත්ව හානිය: සාගර ජීවීන් (මුහුදු කැස්බෑවන්, මුහුදු පක්ෂීන්) සහ ගවයන් ඇතුළු සතුන් විසින් මෙම ප්ලාස්ටික් ගිල දැමීම නිසා ඔවුන්ගේ ජීර්ණ පද්ධති අවහිර වී මන්දගාමීව කුසගින්නේ මරණයට පත්වේ.
- ක්ෂුද්‍ර ප්ලාස්ටික් (Microplastics): පොලිතින් කැබලි වී ක්ෂුද්‍ර ප්ලාස්ටික් බවට පත්වන අතර, ඒවා ආහාර දාමය ඔස්සේ මිනිස් සිරුරට පවා ඇතුළු වී සෞඛ්‍ය ගැටලු ඇති කළ හැකි බවට සැක කෙරේ.
- කෘෂිකර්මාන්තයට හානිය: කෘෂිකාර්මික බිම්වලට එකතු වන පොලිතින් පසට ජලය කාන්දු වීම සහ වාතනය අවහිර කරයි.
2. මිලක් අය කිරීමෙන් භාවිතය අඩුවෙයිද?
නොමිලේ ලබාදීම තහනම් කර මිලක් අය කිරීමේ මෙම නව ක්‍රියාමාර්ගය මගින් ශොපින් බෑග් භාවිතය සැලකිය යුතු ලෙස අඩු වීමට ඉඩ ඇතැයි අපේක්ෂා කළ හැකිය.
පාරිභෝගික චර්යාවේ වෙනස:
පාරිභෝගිකයන්ට බෑගය වෙනුවෙන් ගෙවීමට සිදුවන විට, ඔවුන් නැවත භාවිත කළ හැකි (Reusable) බෑග් රැගෙන ඒමට පෙළඹෙනු ඇත. ලොව පුරා බොහෝ රටවල ප්ලාස්ටික් බෑග් සඳහා මුදල් අය කිරීම සාර්ථකව භාවිතය අඩු කිරීමට දායක වී ඇත.
වෙළෙඳුන්ගේ වගකීම:
බෑගයේ මිල බිල්පතෙහි වෙනමම ප්‍රදර්ශනය කළ යුතු බැවින්, පාරිභෝගිකයාගේ අවධානය ඊට යොමු වේ. ඇතැම් වාර්තා පෙන්වා දෙන්නේ, බෑග්වල මිල දැනටමත් භාණ්ඩවල මිලට ඇතුළත් වී ඇති බවට චෝදනා ඇති අතර, CAA හි මෙම නීතිය වෙළෙන්දන්ට දෙවරක් මුදල් අය කිරීමට අවස්ථාවක් වේදැයි සමහරු සැක පහළ කරති. එහෙත්, මෙම විනිවිදභාවය පාරිභෝගිකයාට තීරණය ගැනීමේ බලය ලබා දේ.
කෙසේ වෙතත්, නීති රීතිවලට වඩා ඵලදායී ලෙස ක්‍රියාත්මක කිරීම සහ නිරීක්ෂණය කිරීම තවමත් ශ්‍රී ලංකාවට ඇති ප්‍රධාන අභියෝගයකි.
3. සාෂේ පැකට් (Sachet Packets) වල ගැටලුව සහ අනෙකුත් ප්ලාස්ටික්
ශොපින් බෑග් සඳහා මෙම නීති ගෙන එන අතරතුර, පරිසරයට විශාල හානියක් කරන තවත් තනි භාවිත ප්ලාස්ටික් වර්ගයක් වන විවිධ සාෂේ (sachet) පැකට් භාවිතය අඩුවීමක් නොවීම පිළිබඳව අවධානය යොමු කිරීම වැදගත්ය.
ප්‍රධාන දූෂකයක්:
බහු ස්ථර ප්ලාස්ටික් වලින් සාදා ඇති සාෂේ පැකට් ප්‍රතිචක්‍රීකරණය කිරීමට නොහැකි තරම්ය. වෙරළ පිරිසිදු කිරීමේ මෙහෙයුම්වලදී, ආහාර එතුම් සමඟ සාෂේ පැකට් ප්‍රමුඛතම ප්ලාස්ටික් දූෂක අතර වේ.
නීතිමය තහනම්:
පරිසරයට සිදුවන හානිය හඳුනා ගනිමින්, 2021 වසරේදී ග්‍රෑම්/මිලිලීටර් 20ට අඩු ආහාර හෝ ඖෂධ නොවන සාෂේ පැකට් තහනම් කිරීමට රජය පියවර ගෙන ඇත.
සමාජ ආර්ථික බලපෑම:
කෙසේ වෙතත්, සාෂේ පැකට් බොහෝ විට අඩු ආදායම්ලාභී ප්‍රජාවන් විසින් මිලදී ගන්නා බැවින්, ඒවායේ තහනම එම ජනතාවට දැඩි ලෙස බලපාන බවට විවේචන ද පවතී.
මුලික ගැටලුව:
මුළු ප්ලාස්ටික් අපද්‍රව්‍යවලින් 70%ක් පමණ තනි භාවිත ප්ලාස්ටික් වන බැවින්, ශොපින් බෑග් පමණක් නොව, මෙම සාෂේ පැකට් ඇතුළු අනෙකුත් සියලුම තනි භාවිත ප්ලාස්ටික් සඳහා සමස්ත ප්‍රතිපත්ති රාමුවක් අවශ්‍ය වේ.
4. ආදේශක හඳුන්වාදීම සහ විකල්ප
පොලිතින් භාවිතය අඩු කිරීමට ඇති ස්ථිරම විසඳුම වන්නේ පරිසර හිතකාමී විකල්ප ජනප්‍රිය කිරීම සහ ලබා ගත හැකි කිරීමයි. දැනටමත් ශ්‍රී ලංකාව තුළ හඳුන්වා දී ඇති සහ ප්‍රවර්ධනය වන ආදේශක කිහිපයක් මෙසේය:
නැවත භාවිත කළ හැකි බෑග් (Reusable Bags):
- කැන්වස් බෑග් (Canvas Bags): කපු හෝ හණ තන්තු වලින් සාදන ලද ශක්තිමත් සහ කල් පවතින බෑග්
- හැඳි රෙදි බෑග් (Jute Bags): වඩාත්ම තිරසාර ශාක තන්තු වලින් එකක් වන හැඳි රෙදි වලින් සාදන ලද, සම්පූර්ණයෙන්ම ජෛව හායනයට ලක්වන බෑග්.
- නො-වියන ලද පොලිප්‍රොපිලීන් (Non-woven Polypropylene - PP) බෑග්: ප්ලාස්ටික් වලින් සාදා ඇතත්, ඒවා නැවත නැවත භාවිත කළ හැකි අතර ශක්තිමත් ය.
ජෛව හායනයට ලක්වන බෑග් (Biodegradable & Compostable Bags):
- ඉරිඟු පිෂ්ඨය වැනි ශාක පාදක අමුද්‍රව්‍ය වලින් සාදා ඇත.
- මෙම බෑග් නිසි කොම්පෝස්ට් පරිසරයක් තුළ ස්වභාවිකව දිරාපත් වී, පරිසරයට හානිකර අවශේෂ ඉතිරි නොකරයි
ප්‍රමිතිකරණය:
මෙම බෑග් සත්‍ය වශයෙන්ම පරිසර හිතකාමී දැයි තහවුරු කිරීමට යුරෝපීය ප්‍රමිතිය (EN13432), ඇමරිකානු ප්‍රමිතිය (ASTM D 6400) සහ ඕස්ට්‍රේලියානු ප්‍රමිතිය (AS4736) වැනි ජාත්‍යන්තර ප්‍රමිතීන්ට අනුකූල වීම අත්‍යවශ්‍ය වේ. ශ්‍රී ලංකාවේ සමහර නිෂ්පාදකයින් ජෛව හායනයට ලක්වන සහ කොම්පෝස්ට් කළ හැකි බෑග් නිපදවීම සඳහා දැනටමත් මෙම ප්‍රමිති සපුරාලීමට උත්සාහ කරයි.
ශොපින් බෑග් නොමිලේ ලබාදීම තහනම් කර මිලක් අය කිරීමට පියවර ගැනීම, පරිසර දූෂණය අවම කිරීමට ගත් ධනාත්මක පියවරක් ලෙස සැලකිය හැකිය. මෙය පාරිභෝගිකයන් නැවත භාවිත කළ හැකි බෑග් භාවිත කිරීමට පෙළඹවීමෙන්, ප්ලාස්ටික් අපද්‍රව්‍ය කළමනාකරණයට සෘජුවම දායක වනු ඇත.
කෙසේ වෙතත්, මෙම තහනමේ සැබෑ සාර්ථකත්වය තීරණය වන්නේ නීතිය කොතරම් දුරට ඵලදායීව ක්‍රියාත්මක වේද යන්න මත වන අතර, සාෂේ පැකට් වැනි අනෙකුත් ප්‍රධාන තනි භාවිත ප්ලාස්ටික් සඳහාද දිගුකාලීන තිරසාර විසඳුම් හඳුන්වා දීම අත්‍යවශ්‍ය වේ. මෙම පරිසර අභියෝගය ජය ගැනීමට ආණ්ඩුව, වෙළෙඳුන් සහ පාරිභෝගිකයන් යන සියලු පාර්ශ්වයන්ගේ සහයෝගය අත්‍යවශ්‍ය වේ.
@ නයෝමි සුබ්‍රමනියම්
