ශ්‍රී ලංකාවේ ආර්ථිකය මේ වන විට දරුණු අර්බුදයකින් මිදී ස්ථාවර වෙමින් පවතින බව IMF සහ
ස්වාධීන ආර්ථික විශේෂඥයන්ගේ වාර්තා දෙකම පෙන්වා දෙයි.
එහෙත්, අත්පත් කරගත් සාර්ව ආර්ථික ස්ථායිතාව දිගටම පවත්වාගෙන යෑමට සහ නව ආර්ථික අර්බුදයක් වැළැක්වීමට නම්, තවදුරටත් දැඩි ප්‍රතිසංස්කරණ මාලාවක් ක්‍රියාත්මක කිරීම අත්‍යවශ්‍ය වේ.
IMF හි පස්වන සමාලෝචනයේ තත්ත්වය සහ ශ්‍රී ලංකාව ලබා ඇති ප්‍රගතිය
ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල (IMF) විසින් ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රතිසංස්කරණ වැඩසටහනේ පස්වන සමාලෝචනය සඳහා කාර්ය මණ්ඩල මට්ටමේ එකඟතාවයකට පැමිණ තිබේ. IMF විධායක මණ්ඩලය මෙය අනුමත කළ පසු ශ්‍රී ලංකාවට ඇමෙරිකානු ඩොලර් මිලියන 347 ක පමණ මීළඟ ණය වාරිකය හිමිවනු ඇති අතර, සමස්ත ආධාර මුදල ඩොලර් බිලියන 2.04 ක් දක්වා ඉහළ යනු ඇත.
IMF ට අනුව ශ්‍රී ලංකාව ලබා ඇති ප්‍රගතිය මෙසේය:
- ආර්ථික වර්ධනය: ආර්ථික වර්ධනය අපේක්ෂිත මට්ටම අභිබවා යමින්, 2025 පළමු අර්ධ වාර්ෂිකය තුළ ආර්ථිකය සියයට 4.8 කින් වර්ධනය වී තිබේ.
- උද්ධමනය: උද්ධමනය එහි ඉලක්කය කරා ළඟා වී ඇති අතර, සැප්තැම්බර් මාසයේදී මිල මට්ටම් සියයට 1.5 කින් ඉහළ ගොස් ඇත.
- විදේශ සංචිත: 2025 සැප්තැම්බර් අග වන විට දළ නිල සංචිත ඇමෙරිකානු ඩොලර් බිලියන 6.1 ක් වී ඇත.
- රාජ්‍ය මූල්‍ය: 2025 පළමු අර්ධ වාර්ෂිකය තුළ මූල්‍ය කාර්ය සාධනය ශක්තිමත් වී ඇත (විශේෂයෙන් මෝටර් රථ ආනයන බදු මගින්).
- ණය ප්‍රතිව්‍යුහගතකරණය: 2023 දී ආරම්භ වූ IMF වැඩසටහන පවත්වාගෙන යෑම සහ ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීමේ සාකච්ඡා සම්පූර්ණ කිරීම පිළිබඳව රජයට ගෞරවය හිමිවිය යුතුය.
IMF ශ්‍රී ලංකාවට ඉටු කරන්න කියන තවත් වැඩ 5ක්
සාර්ව ආර්ථික ස්ථායිතාව ආරක්ෂා කර ආර්ථිකය යථා තත්ත්වයට පත් කිරීම සඳහා IMF විසින් ශ්‍රී ලංකාවට ඉදිරියේදී ක්‍රියාත්මක කළ යුතු තවත් ප්‍රධාන ප්‍රතිසංස්කරණ පහක් අවධාරණය කර තිබේ:
1. පිරිවැය-ප්‍රතිසාධන බලශක්ති මිලකරණය
- අවශ්‍යතාව: රාජ්‍ය ව්‍යවසායන්හි (SOEs) පාලනය ශක්තිමත් කිරීමට, මූල්‍ය ශක්‍යතාව සහතික කිරීමට සහ මූල්‍ය අවදානම් අවම කිරීමට අඛණ්ඩව පිරිවැය-ප්‍රතිසාධන බලශක්ති මිලකරණය පවත්වාගෙන යාම.
- අනෙකුත් SOE ප්‍රතිසංස්කරණ: රාජ්‍ය-පෞද්ගලික හවුල්කාරිත්වයන්, රාජ්‍ය ප්‍රසම්පාදනය සහ රාජ්‍ය වත්කම් කළමනාකරණය සම්බන්ධ ඉදිරි පනත් කෙටුම්පත් රාජ්‍ය මූල්‍ය කළමනාකරණ පනතට අනුකූල විය යුතුය.
2. මහ බැංකුවේ ස්වාධීනත්වය පවත්වාගෙන යාම
- අවශ්‍යතාව: අයවැය සඳහා මුදල් මූල්‍යකරණයෙන් වැළකී සිටීම ඇතුළුව, මහ බැංකුවේ ස්වාධීනත්වය අඛණ්ඩව ආරක්ෂා කිරීම.
- මූල්‍ය අංශයේ ස්ථාවරත්වය: අක්‍රීය ණය ගනුදෙනු විසඳීම, රාජ්‍ය බැංකුවල පාලනය සහ අධීක්ෂණය ශක්තිමත් කිරීම සහ බංකොලොත්භාවය සහ විසඳුම් රාමුව වැඩිදියුණු කිරීම වැදගත් වේ.
3. දූෂණ විරෝධී ක්‍රියාමාර්ගවලට ප්‍රමුඛත්වය දීම
- අවශ්‍යතාව: ප්‍රසම්පාදන ප්‍රතිසංස්කරණ ඉදිරියට ගෙන යාම, AML/CFT රාමුව ශක්තිමත් කිරීම, ආදායම් පරිපාලනයේ දූෂණ විරෝධී පියවරවලට ප්‍රමුඛත්වය දීම සහ විද්‍යුත් වත්කම් ප්‍රකාශන ක්‍රියාත්මක කිරීම.
- CIABOC ශක්තිමත් කිරීම: අල්ලස් හෝ දූෂණ චෝදනා විමර්ශන කොමිෂන් සභාවේ (CIABOC) බඳවා ගැනීම් වේගවත් කළ යුතු අතර, දූෂණ විරෝධී පනතට අනුකූලව එහි ස්වාධීනත්වය ආරක්ෂා කළ යුතුය.
4. ඉතිරි නිල සහ වාණිජ ණයහිමියන් සමග ණය ගිවිසුම් අවසන් කිරීම
- අවශ්‍යතාව: තවදුරටත් ඉතිරිව සිටින නිල සහ වාණිජ ණයහිමියන් සමග ද්විපාර්ශ්වික ණය ගිවිසුම් අවසන් කිරීම වේගවත් කිරීම.
- අරමුණ: ණය තිරසාරභාවය යථා තත්ත්වයට පත් කිරීම සහ ආයෝජකයින්ගේ විශ්වාසය වැඩිදියුණු කිරීම.
5. දුප්පතුන් සහ අවදානමට ලක්විය හැකි පිරිස ආරක්ෂා කිරීම
- අවශ්‍යතාව: දුප්පතුන් සහ අවදානමට ලක්විය හැකි පිරිස ආරක්ෂා කිරීමට ප්‍රමුඛතාවයක් දීම.
- සමාජ සුබසාධනය: සමාජ සුබසාධන වියදම් ඉලක්ක කිරීම, එහි ප්‍රමාණවත් බව සහ ආවරණය වැඩිදියුණු කිරීම සඳහා සුභසාධන ප්‍රතිලාභ ගෙවීම් යෝජනා ක්‍රමයේ සැලැස්ම ශක්තිමත් කිරීමට පියවර ගත යුතුය.
ස්වාධීන වාර්තාවක අනතුරු ඇඟවීම: යළිත් ආර්ථික අර්බුදයක අවදානම
මේ අතර "ශ්‍රී ලංකාවේ පරිවර්තනීය ආර්ථික වර්ධනය තිරසාර කිරීම 2025-2030” මැයෙන් ODI Global සහ දරිද්‍රතා විශ්ලේෂණ කේන්ද්‍රයේ අනුග්‍රහය යටතේ හිටපු මහ බැංකු අධිපති ආචාර්ය ඉන්ද්‍රජිත් කුමාරස්වාමි ඇතුළු ස්වාධීන අධ්‍යයන කණ්ඩායමක් විසින් සකසන ලද වාර්තාවක් මෙම ආර්ථික ස්ථාවරත්වය පිළිබඳව වැදගත් අනතුරු ඇඟවීමක් කරයි.
ප්‍රධාන අවදානම:
- පසුගිය දරුණුතම ආර්ථික අර්බුදවලින් මිදී ආර්ථිකය ස්ථාවර වුවත්, එවැනි තත්ත්වයක් නැවත ඇතිවීමේ සැලකිය යුතු අවදානමක් පවතී.
- ශ්‍රී ලංකාව වර්තමානය වන විට තීරණාත්මක සන්ධිස්ථානයක සිටී.
දරිද්‍රතාවේ තත්වය:
- ඇස්තමේන්තුගත දරිද්‍රතාව, 2024 වසරේ දී ජනගහනයෙන් සියයට 25 ක් (හතරෙන් එකක්) තරම් වන අතර, එය 2021 ට සාපේක්ෂව දෙගුණයකි.
- ආර්ථික අර්බුදය නිසා ශ්‍රී ලංකාව 2000 දශකයේ මුල් භාගයේ පැවති ඉහළ දරිද්‍රතා මට්ටම් කරා ආපසු ගෙන ගොස් ඇත.
නිර්දේශ:
- තවත් වේදනාකාරී ණය ප්‍රතිව්‍යුහගතකරණයක් සහ ඉහළ යන දරිද්‍රතාව වළක්වා ගැනීම සඳහා ව්‍යුහාත්මක ප්‍රතිසංස්කරණ කඩිනමින් ක්‍රියාත්මක කිරීම අත්‍යවශ්‍ය වේ.
- සාර්ව ආර්ථික ස්ථායිකරණය දිගටම පවත්වාගෙන යා යුතු අතර, රාජ්‍ය ධාරිතාවය පිළිබඳ විශේෂ අවධානයක් සහිතව ආර්ථික වර්ධන ප්‍රතිපත්ති මාලාවක් ක්‍රියාත්මක කළ යුතුය.
ආර්ථික වර්ධන අනතුරු ඇඟවීම:
- ප්‍රතිසංස්කරණ සිදුනොකළහොත්, IMF ට අනුව හොඳම තත්ත්වයන් යටතේ සියයට 3 ක් විය හැකි ආර්ථික වර්ධනය ඊට වඩා පහළ අගයකට ඇද වැටිය හැකි අතර, දැනටමත් ඉහළ ගොස් ඇති දරිද්‍රතා මට්ටම් තවදුරටත් ඉහළ යෑමට ඉඩ ඇත.
ස්වාධීන අධ්‍යයන කණ්ඩායමක් විසින් සකසන ලද වාර්තාවේ සඳහන් වන්නේ ආර්ථිකය ස්ථාවර වුවත්, යළි දරුණු අර්බුදයක අවදානමක් පවතින බවයි. මෙයට ප්‍රධාන හේතුවක් වන්නේ, 2024 වන විට දරිද්‍රතාව සියයට 25 ක් දක්වා ඉහළ යාමයි.
දක්වා ඇති පරිදි මෙම දරිද්‍රතා අගය 2000 දශකයේ මුල් භාගයේ පැවති මට්ටම් කරා රට යළි ගෙන ගොස් ඇත. IMF හි දැඩි ප්‍රතිසංස්කරණ (උදා: බදු වැඩි කිරීම්, මිල ඉහළ දැමීම්) මෙම දරිද්‍රතාව තවදුරටත් උග්‍ර කළ හැකි අතර, IMF වැඩපිළිවෙලෙන් මිදී රාජ්‍ය ධාරිතාවය සහ ජාතික ආර්ථික වර්ධන ප්‍රතිපත්ති කෙරෙහි විශේෂ අවධානයක් යොමු කරමින් ව්‍යුහාත්මක ප්‍රතිසංස්කරණ කඩිනමින් ක්‍රියාත්මක කිරීම අත්‍යවශ්‍ය වේ.
අවසාන වශයෙන්, ශ්‍රී ලංකාව යනු තීරණාත්මක සන්ධිස්ථානයක සිටින රටකි. ආර්ථික ස්ථාවරත්වය තිරසාර කිරීමට නම්, IMF හි කොන්දේසි මත පදනම් වූ තාවකාලික විසඳුම් වෙනුවට, රටේ සම්පත්, ශ්‍රම බලකාය සහ ස්වෛරීත්වය මත පදනම් වූ, රාජ්‍ය ධාරිතාවය ශක්තිමත් කරන ලද සහ දරිද්‍රතාවය පිටුදකින ස්වාධීන ආර්ථික ප්‍රතිපත්තියක් කඩිනමින් ක්‍රියාත්මක කිරීම අත්‍යවශ්‍ය වේ. එසේ නොකළහොත්, දැනටමත් ඉහළ ගොස් ඇති දරිද්‍රතා මට්ටම් තවදුරටත් ඉහළ යෑමේ අවදානම සමඟ යළිත් ණය උගුලකට හසුවීම වැළැක්විය නොහැකි වනු ඇත.
