පේරු හි ඉකා (Ica) ප්‍රදේශයේ නස්කා කාන්තාරයේ අභිරහස් වූ නස්කා රේඛා (Nazca Lines)
ලෝකයට හෙළිදරව් කිරීමේ ගෞරවය හිමිවන්නේ ජර්මනියේ උපත ලද ගණිතඥවරියක් සහ පුරාවිද්‍යාඥවරියක් වූ මරියා රයික් (Maria Reiche, 1903–1998) වෙතයි. ඇයගේ දැඩි කැපවීම සහ අසාමාන්‍ය ජීවන රටාව නිසාම දේශීය ජනයා ඇයව මුලින් හැඳින්වූයේ "පිස්සු නාකි ග්‍රිංගා" (Crazy Old Gringa) යනුවෙනි.
එහෙත්, අවසානයේ ඇය "රේඛාවල නෝනා" (Lady of the Lines) ලෙස ලෝකයේ ගෞරවයට පාත්‍ර වූවාය.
ජීවිතයේ හැරවුම් ලක්ෂ්‍යය
1903 වසරේ ජර්මනියේ ඩ්‍රෙස්ඩන් නගරයේ උපත ලැබූ මරියා රයික් ගණිතය, භූගෝල විද්‍යාව සහ තාරකා විද්‍යාව පිළිබඳ උපාධි ලබා ඇත. 1932 දී පේරු රාජ්‍යයට පැමිණි ඇය මුලින්ම ජර්මානු කොන්සල්වරයාගේ දරුවන්ට ගුරුවරියක ලෙස සේවය කළාය.
ඇයගේ ජීවිතය වෙනස් කළේ 1941 වසරේදී ඇමරිකානු ඉතිහාසඥයකු වූ පෝල් කොසොක් (Paul Kosok) හමුවීමයි. ගුවන් යානයකින් නස්කා රේඛා ඡායාරූප ගත කළ කොසොක් විසින් මෙම රේඛා පිළිබඳව මරියා රයික්ට හඳුන්වා දුන් අතර, ඇය මෙම අද්භූත රේඛා පිළිබඳව ක්ෂණිකවම ආකර්ෂණය වූවාය. කොසොක්ගේ මුල් උපකල්පනය වූයේ මෙම රේඛා "ලෝකයේ විශාලතම තාරකා විද්‍යා පොත" විය හැකි බවයි.
කාන්තාරයේ හුදකලා වූ කැපවීම
1940 ගණන්වල සිට ඇය සිය ජීවිතයම නස්කා රේඛා ලේඛනගත කිරීමට, සංරක්ෂණය කිරීමට සහ ප්‍රචාරය කිරීමට කැප කළාය. කාන්තාරයේ වැලි තලාව මත තනිව ජීවත් වූ ඇය, අඳුරු තට්ටුව ඉවත් කිරීමෙන් සෑදී ඇති මෙම දැවැන්ත රූප සටහන් සහ රේඛා ඉතා සියුම්ව මැන බැලුවාය, සිතියම් ගත කළාය, සහ පිරිසිදු කළාය.
දේශීය ජනයා බොහෝ දෙනෙක් ඇයගේ ක්‍රියාව උමතු ලෙස සැලකූ අතර "පිස්සු ග්‍රිංගා" යැයි අමතමින් සමහර පිරිමි ළමයින් ඇයට බිය වී අපහාස කළ අවස්ථාද තිබුණි. එහෙත්, ඇය ඒ කිසිවක් ගණන් නොගෙන නිහඬවම තම කාර්යයේ නිරත වූවාය. ඇය තම වාසස්ථානය ලෙස තට්ටු නිවාසයක් හෝ කාන්තාරයේ කූඩාරමක් භාවිතා කළාය.
තාරකා විද්‍යාත්මක අර්ථකථන: රයික් මෙම රේඛා පිළිබඳව සියුම් ගණිතමය ගණනය කිරීම් සිදු කළ අතර, මෙම රේඛා පුරාණ නස්කා ජනයා විසින් සකස් කරන ලද විශාල තාරකා විද්‍යාත්මක දින දර්ශනයක් විය හැකි බවට මුල්ම න්‍යාය ඉදිරිපත් කළාය. විශේෂයෙන්ම, ගිම්හාන සූර්ය නිවෘත්තිය (summer solstice) වෙත යොමු වන රේඛා සමූහයක් ඇය සොයා ගත්තාය. ඇය සතුන් සහ පක්ෂීන් 18 කට අධික සංඛ්‍යාවක් නිරූපණය කරන රේඛා සිතියම් ගත කළාය.
සංරක්ෂණය සහ ලෝක පිළිගැනීම
පසුව විද්වතුන් නිගමනය කළේ මෙම රේඛා තාරකා විද්‍යාත්මක අරමුණු සඳහාම පමණක් නොව, ජලය ඉල්ලා දෙවියන්ට පුද පූජා පැවැත්වීම වැනි ආගමික උත්සවවල කොටසක් ලෙසද නිර්මාණය කර ඇති බවයි. කෙසේ වෙතත්, මරියා රයික්ගේ වෙහෙසකර කාර්යය හේතුවෙන් මෙම රේඛා පිළිබඳව ජාතික හා ජාත්‍යන්තර අවධානය යොමු විය.
පෑන්-ඇමරිකානු අධිවේගී මාර්ගය ඉදිකිරීම නිසා එක් රූපයක් කපා හැරීමෙන් පසු, රේඛා ආරක්ෂා කර ගැනීම ඇයගේ ප්‍රධාන මෙහෙවර බවට පත් විය. ඇය ස්වකීය මුදල් වියදම් කරමින් නිලධාරීන් සහ මහජනතාව දැනුවත් කිරීමට කටයුතු කළාය. ඇය පුද්ගලික ආරක්ෂකයන් සඳහා මුදල් ගෙවූ අතර, රේඛා මතින් යන සංචාරකයන් සහ වාහන පවා පලවා හැරීමට කටයුතු කළාය.
මරියා රයික්ගේ මෙම අද්විතීය සේවය නිසා නස්කා රේඛා පිළිබඳව ලෝකය උනන්දු විය. සංචාරක ව්‍යාපාරය දියුණු වූ අතර, එමගින් විදුලිය, ජලය වැනි පහසුකම් ප්‍රදේශයට ලැබුණු අතර, එය අවට වෙළෙඳාමක් නිර්මාණය වී පේරු වැසියන්ට වඩා හොඳ ජීවන තත්ත්වයක් හිමි වීමට අවස්ථාව ලැබුණි.
ඇයගේ උත්සාහයේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, පේරු රජය මෙම රේඛා සංරක්ෂණය කිරීමට පියවර ගත් අතර, 1994 දී නස්කා රේඛා UNESCO ලෝක උරුම අඩවියක් ලෙස නම් කරන ලදී.
අවසාන කාලය සහ ගෞරවය
වයස්ගත වීමත් සමඟ මරියා රයික් කාන්තාරයේ තම නිවස හැර දමා නස්කා සංචාරක හෝටලයකට ගියාය. ඇයගේ සෞඛ්‍ය තත්ත්වය නරක අතට හැරෙන තෙක් ඇය එහි රැඳී සිටියාය. අංශභාගය, සමේ රෝග සහ පෙනීමේ දුබලතා වැනි රෝගාබාධවලින් පීඩා විඳි ඇය 1998 දී ලීමා නුවරට මාරු කරන ලද අතර, එ වසරේ ජූනි 8 වන දින ඇය මිය ගියාය.
ඇයගේ සේවය අගය කරමින් පේරු රජය පේරු පුරවැසිභාවය ඇයට පිරිනමා ගෞරව දැක්වූ අතර, ලීමා හි ශාන්ත මාර්කෝස් ජාතික විශ්ව විද්‍යාලය සහ ඉංජිනේරු විද්‍යා ජාතික විශ්ව විද්‍යාලය විසින් ඇයට ගෞරව ආචාර්ය උපාධි පිරිනමන ලදී.
නස්කා කාන්තාරයේ තම ජීවිතයම කැප කළ මරියා රයික්, අදටත් පේරු ජනතාවගේ ගෞරවයට පාත්‍ර වූ චරිතයකි. ඇය නස්කා සංචාරක සතිය ඇයගේ උපන්දිනයට සමගාමීව සමරනු ලබන අතර, ඇයගේ කාන්තාරයේ නිවස මරියා රයික් කෞතුකාගාරය ලෙස අදටත් සංරක්ෂණය කර ඇත.
මරියා රයික්ගේ කතාව අපට උගන්වන්නේ, අන් අයගේ උපහාස සහ නොසලකා හැරීම් හමුවේ වුවද, දැඩි කැපවීම සහ විශ්වාසය තුළින් ලෝකයම වෙනස් කළ හැකි උරුමයක් නිර්මාණය කළ හැකි බවයි.
